تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) به معنی پیش بینی آینده روند قیمت ها با استفاده از تجزیه و تحلیل نمودار قیمت در گذشته (شامل تغییرات قیمت، حجم معاملات و…) است و در تمامی بازارهای مالی مبتنی بر عرضه و تقاضا کاربرد دارد در نتیجه آنالیز روند آینده قیمت ها در بازارهایی مثل بورس، طلا، دلار، مسکن و کریپتوکارنسی ها (ارز دیجیتال مثل بیت کوین و اتریوم و…) با استفاده از تحلیل تکنیکی وجود دارد. بطور خلاصه هنر تحلیل تکنیکال یعنی “پیش بینی قیمت ها در آینده با استفاده از تحلیل نمودار قیمت ها در گذشته” که شبیه پیش بینی های سازمان هواشناسی است! در واقع در هر دو مورد با استفاده از ابزارها و تکنیک های خاص و بر اساس داده های قبلی، پیش بینی از وضعیت آینده صورت میگیرد! و در هر دو مورد نیز امکان خطا وجود دارد و قرار نیست پیشگویی صورت گیرد!
منطق تحلیل تکنیکال
تمامی پایه و اساس مباحث منطقی و فلسفی تحلیل تکنیکی در سه اصل ابتدایی اما مهم و کاربردی خلاصه میشود:
- همه چیز در قیمت لحاظ شده است.
- حرکت قیمت ها بر اساس روندها است.
- تاریخ تکرار میشود.
قیمت، همه چیز است!
اگر بگوییم پایه و اساس تحلیل تکنیکال در همین یک جمله خلاصه شده است که “قیمت، همه چیز است!” اغراق نکرده ایم! در واقع تکنیکالیست ها بر این اصل معتقدند که قیمت سهام، منعکس کننده تمام فاکتورهای تاثیرگذار روی سهام است یعنی فاکتورهایی مثل تحلیل بنیادی، شرایط اقتصادی خرد و کلان، روانشناسی بازار، اخبار و… جدای از قیمت نیستند و تمامی این عوامل در قیمت لحاظ شده و تغییرات قیمت نتیجه تمام فاکتورهای موثر خواهد بود بنابراین طبق ادعای دوستان تکنیکالیست “تحلیل قیمت ها، تمام آن چیزی است که برای واکاوی آینده یک بازار مالی نیاز داریم!” در واقع تکنیکالیست ها بر این باورند که عوامل زیادی (هم عوامل شناخته شده مثل تحلیل بنیادی و هم عوامل شناخته نشده!) بر تغییرات قیمت وجود دارد که هیچ نیازی به دانستن آنها برای پیش بینی روند قیمت در آینده نیست! فقط کافیست روند قیمت در گذشته به کمک ابزارهای تحلیل تکنیکی واکاوی شود.
بگذارید با یک مثال بهتر توضیح دهیم! فرض کنید با بررسی نمودار قیمت سهام یک شرکت بورسی متوجه میشوید که نمودار قیمت نسبت به عدد 1000 تومان بارها واکنش مثبت نشان داده و در 2 سال اخیر هرگز قیمتی پایین تر از 1000 تومان را ثبت نکرده است! آیا اگر بگوییم “حداقل ارزش ذاتی سهام این شرکت در بازه فعلی 1000 تومان است” اشتباه است؟! یعنی در پشت پرده این واکنش، تحلیل بنیادی است که در حوالی 1000 تومان باعث افزایش تقاضا و کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت میشود چرا که بازار معتقد است ارزش ذاتی این سهام بالاتر از 1000 تومان است! حتی ممکن است تحلیلگر تکنیکالیست هیچ آگاهی از ارزش ذاتی سهام آن شرکت نداشته باشد اما احتمال برگشت قیمت در حوالی 1000 تومان را میدهد.
حرکت قیمت ها بر اساس روندها است
اگر یادتان باشد قانون اول نیوتون که به لختی معروف است این نظریه را مطرح میکند که “اجسام تمایلی به تغییر وضعیت خود ندارد و همواره دوست دارند حالت قبلی خود را حفظ کنند” این قانون در تحلیل تکنیکال بدین صورت مطرح میشود که “قیمت ها تمایلی به تغییر روند خود ندارد در واقع قیمت ها دوست دارند روند قبلی خود را حفظ کنند.” روند فعلی قیمت ها تا زمان اعمال یک فاکتور خارجی بازدارنده پابرجا خواهد ماند بنابراین “فقط کافی است روند فعلی قیمت ها را تحلیل کنیم!” در نتیجه روند آینده قیمت ها در همان جهت روند قبلی خواهد بود (اگر روند صعودی باشد صعودی و اگر نزولی باشد نزولی) در واقع پیش بینی تغییر روند قیمتی نیز با استفاده از ابزارهای تحلیل تکنیکی انجام میشود برای مثال میتوانید پیش بینی کنید که روند قیمتی تا نقطه X پابرجا خواهد ماند و احتمالا در آن نقطه با تغییر روند قیمت روبه رو خواهیم بود.
تاریخ تکرار میشود!
قطعا جمله “تاریخ تکرار میشود” بارها به گوش تان خورده است و باید قبول کرد قرن هاست که جز لاینفک زندگی اجتماعی انسان ها شده است، انسان هایی که تکرار را دوست دارند حتی اگر در تجربه قبلی اشتباه کرده باشند! این اصل ارتباط مستقیمی با “روانشناسی بازار” دارد، آیا تا به حال شده است مسیری که هر روز برای رسیدن به محل کارتان طی میکنید را تغییر بدهید؟! احتمالا پاسخ شما خیر است! چرا؟! احتمال مغز شما با پاسخ هایی از قبیل “این مسیر نزدیک تر است”، “این مسیر امن تر است!”، “این مسیر خستگی کمتری دارد!” و… در جهت توجیه آن برمی آید! اما به این فکر کنید که ممکن است مسیری طولانی تر اما پر از گل و درخت است! در واقع آینده افراد چیزی نیست جز تکرار گذشته! و احتمالا به راحتی میتوانید زندگی 1 سال آینده بعضی از افراد جامعه را فقط با دیدن 1 روز از زندگی امروزشان پیش بینی کنید! بنابراین وقتی بازار نسبت به قیمت واکنشی نشان داده و الگویی را شکل میدهد در آینده نیز واکنش مشابه ای خواهد داشت و احتمالا این الگو دوباره تکرار خواهد شد! چرا که رفتار انسان هاست که این تغییرات قیمتی را ساخته است و انسان هم موجودی است علاقه مند به تکرار!
مزایا و نقاط قوت تحلیل تکنیکال
انعطاف پذیری و سازگاری بالا
شاید بزرگترین نقطه قوت تحلیل تکنیکال انعطاف پذیری و سازگاری بالای آن در هر بازار مالی و هر دوره زمانی است یعنی در تمام بازارهای مالی مثل بورس، طلا، نفت، دلار، بیت کوین، مسکن و… و در هر دوره زمانی (کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت) کاربرد دارد و با بهره گیری از ابزارهای مناسب تکنیکی به راحتی میتوانید هر بازار مالی را برای 1 دقیقه آینده یا 10 سال آینده پیش بینی کنید! در واقع هیچ محدودیتی از نظر نوع بازار مالی و دوره زمانی برای استفاده از تحلیل تکنیکی وجود ندارد! جالب نیست؟!
منابع آموزشی بیشتر، فهم راحتتر و یادگیری آسان تر
از آنجایی که مفاهیم این تحلیل بر مبنای نمودار قیمتی است کمتر نیاز به محاسبه و واکاوی های پیچیده است و بیشتر روندها و الگوهای حرکتی را شامل میشود بنابراین شروع یادگیری آن نسبت به تحلیل بنیادی راحت تر است و تازه واردان بورسی با سرعت بیشتری میتوانند نسبت به آموزش تحلیل تکنیکال اقدام کنند همچنین با یک سرچ ساده به دنیای عظیمی از مطالب آموزشی وصل خواهید شد!
سرعت بالا و واکنش بهتر
سرعت بالا در یادگیری و بکارگیری یکی دیگر از مزیت های آن است. اگر شما بخواهید ارزش ذاتی سهام یک شرکت بورسی را محاسبه کنید نیاز به محاسبات پیچیده و اطلاعات کاملی از شرکت، صنعت مورد بررسی و اقتصاد داخلی و جهانی دارید و قطعا واکاوی این پارامترها زمانبر است اما در بحث تحلیل تکنیکال به راحتی و با صرف زمان اندکی (برای افراد حرفه ای گاها کمتر از چند دقیقه!) میتوانید نسبت به ارزیابی وضعیت آینده قیمت اقدام کنید بنابراین با استفاده از آن میتوانید واکنش بهتر و سریع تری نسبت به تغییرات قیمت داشته باشید.
معاملات الگوریتمی
از آنجایی که تحلیل تکنیکال شامل قواعد و چارچوب مشخصی میباشد و داده های موردنیاز تحلیل نیز در لحظه قابل دسترسی است بنابراین به راحتی با پیاده سازی قوانین این تحلیل در قالب کدهای برنامه نویسی (برای مثال MQL5) میتوان معاملات خود را بصورت خودکار و همراه با استراتژی دقیق بنا نهاد.
شناسایی بهترین نقطه خرید و فروش
اولین سال هایی که با بورس آشنا شده بودم یکی از دوستانم بنام مرتضی که هیچ اطلاعاتی پیرامون بورس نداشت در یک جمع دوستانه جمله ای گفت که آن زمان به او خندیدم! اما بعدا فهمیدم اولین و مهم ترین گام خرید و فروش سهام در بورس همین است! آن جمله طلایی این بود: “بهترین کار در بورس این است که در کف قیمت، بخرید و در سقف قیمت، بفروشید!” خب! حالا سوال من از شما این است آیا میتوانید کف و سقف قیمت را در نمودار قیمتی سهام یک شرکت بورسی پیدا کنید!؟ با استفاده از تحلیل تکنیکی این مهم انجام میشود و بهترین نقطه خرید و فروش با استفاده از تحلیل نموداری قابل شناسایی است.
پیش بینی وضعیت آینده اقتصاد
هنگامی که با بررسی تحلیل تکنیکال نمودار ریال – دلار، افزایش قیمت دلار پیش بینی میشود این موضوع میتواند هشداری برای افزایش تورم در جامعه باشد! یا وقتی کاهش قیمت نفت پیش بینی میشود قطعا کشورهای نفت محور باید آماده یک ریاضت اقتصادی باشند! در واقع بازارهای مالی به استقبال شرایط جدید میروند!
معایب و نقاط ضعف تحلیل تکنیکال
عدم کاربرد در عرضه اولیه ها
قطعا اولین ضعفی که تحلیل تکنیکی دارد عدم کاربرد در تجزیه و تحلیل نمادهای جدیدی است که هیچ داده قبلی ندارند! همانطور که گفتیم اساس این تحلیل بر مبنای داده های قیمتی است و از آنجایی که عرضه اولیه ها فاقد نمودار قیمتی در گذشته هستند بنابراین امکان پیش بینی روند قیمتی عرضه اولیه ها بر اساس تحلیل تکنیکال وجود ندارد!
تحلیل متعصبانه
وقتی عاشق دختری شوید! نه تنها عیب هایش را نمیبیند بلکه عیب را برتری نیز خواهید دید!! و همواره تلاش میکنید نقاط مثبتی در او بیابید تا به انتخاب خود افتخار کنید! همین بحث در تحلیل تکنیکال نیز وجود دارد که آمیخته با روانشناسی بازار بورس است! فرض کنید سهام پالایشگاه نفت لاوان با نماد بورسی”شاوان” را 2 سال پیش خریده بودید و سود 100% از آن کسب کردید! حال که میخواهید دوباره تحلیل انجام دهید احتمالا عیب های این عروس خانوم را کمتر خواهید دید! یا برخی افراد هنگامی که سیگنال خرید از شخصی میگیرند برای اینکه وجدان شان راحت شود! خودشان نیز اقدام به تحلیل سهام موردنظر میکنند! قطعا اگر قبل از تحلیل نظر شما روی سهام موردنظر مثبت باشد احتمال اینکه تحلیلی از روی تعصب انجام دهید زیاد است! در نتیجه احتمال اشتباه بودن تحلیل و ضرر شما نیز بالا میرود! مغز شما آن چیزی را میبیند که شما دوست دارید ببینید!
دریای بیکران ابزارها و روش های مختلف
احتمال چند روز اول که به بررسی روش ها و ابزارهای مختلف تحلیل تکنیکال بپردازید کلی ذوق خواهید کرد که چقدر دانش بورسی دارید! و احتمالا توهم Wolf of Wall Street را خواهید زد! نگران نباشید! همه دوستان بورسی یک زمانی این توهم را داشته اند! اما فقط کافی ست 1 ماه به این مطالعه ادامه دهید! خواهید دید که این دریا انتها ندارد! بعد احتمالا کمی مضطرب خواهید شد! چرا که نمیدانید از چه روش و ابزاری برای تحلیل تکنیکی استفاده کنید! البته این بار هم نگران نباشید! چرا که به مرور و با افزایش تجربه و دانش تسلط شما بر تحلیل تکنیکی بیشتر خواهد شد. ما در سایت پارس سهام تلاش میکنیم به مرور مقالات کاربردی را خدمت شما ارائه کنیم حتما پیگیر ما باشید.
تحلیل شخصی و خود تفسیرگری!
یکی از ایراداتی که همواره بر تحلیل تکنیکال وارد بوده بحث تفسیر شخصی تحلیلگران از نمودارها است! جدای از اینکه دیدگاه افراد به نمودار با یکدیگر متفاوت است حتی گاهی با ابزارها و روش های یکسان، افراد مختلف تحلیل های متفاوتی در یک بازه زمانی مشابه خواهند داشت! مثلا شخصی با تحلیل تکنیکی نقطه اشباع خرید و سیگنال خروج میگیرد و شخص دیگر دقیقا در همان نقطه واگرایی مثبت و سیگنال خرید! البته این مورد نمیتواند جز ایرادات اساسی این تحلیل باشد به دو دلیل:
- هیچ قطعیتی در تحلیل تکنیکال وجود ندارد! یعنی هیچ شخصی نمیتواند ادعای 100 % نسبت به تحلیل خود داشته باشد! همانطور که گفته شد تحلیل تکنیکی صرفا آینده قیمت را پیش بینی میکند و هر چه تحلیل دقیق تر باشد و ابزارها و روش های مختلفی این پیش بینی را تایید کنند تحلیل میتواند به واقعیت نزدیک تر شود.
- از آنجایی که روحیات و استراتژی معامله گران در خرید و فروش سهام کاملا موثر و با یکدیگر متفاوت است بنابراین تحلیل و عکس العمل معامله گر در یک نقطه خاص جهت خرید و فروش سهام کاملا بستگی به نوع رفتار خودِ معامله گر دارد! برای مثال شخصی که محافظه کار است حتی اگر واگرایی مثبت و سیگنال شکست خط مقاومت کانال را مشاهده کند صبر میکند تا سایر اندیکاتورها نیز سیگنال خرید را صادر کنند! یا مثلا شخصی که نوسانگیر است و معاملات روزانه انجام میدهد در مقایسه با شخصی که دید بلندمدت دارد قطعا واکنش کاملا متفاوتی نسبت به تحلیل خواهد داشت!
ناتوانی در شناسایی ارزش ذاتی
این نکته را همیشه در بورس به خاطر بسپارید که “بالاخره قیمت ها به ارزش ذاتی خود همگرا خواهند شد“، اگر صرفا سهامی را با تحلیل تکنیکی و بدون درنظر گرفتن ارزش ذاتی در نقطه ای بسیار بالاتر از ارزش ذاتی آن بخرید باید منتظر افت قیمت باشید حتی اگر این سقوط قیمتی توسط تحلیل تکنیکی پیش بینی نشود! اعدادی که روی تابلو معاملاتی بورس مشاهده میکنید اکثرا یا کمتر از ارزش ذاتی سهام هستند یا بالاتر! بنابراین مدنظر داشته باشید که ارائه سیگنال خرید یا فروش توسط تحلیل تکنیکال لزومی بر ارزنده بودن یا نبودن سهام نیست! و خرید در قیمت هایی بسیار بالاتر از ارزش ذاتی ممکن است ضررهای هنگفتی به شما تحمیل کند.
این موضوع در رشد بی سابقه چند وقت اخیر بورس تهران، کاملا بصورت ملموس توسط معامله گران درک شد! سهامی که 3 برابر رشد قیمتی را تجربه کرده بود بخاطر تقاضای سنگین روی سهم، رشد قیمت تا 10 برابر را در مدت زمان کوتاهی تجربه کرد و در این مسیر تحلیل تکنیکال نیز صعود را تایید میکرد! اما بالاخره در یک پیک قیمتی سقوط شروع شد و قیمت ها حتی تا اعدادی بالاتر از 80% با افت قیمت مواجه شدند! (البته افت قیمتی نیز توسط اندیکاتورها قابل پیش بینی بود!) که یکی از دلایل این افت قیمت ها بخاطر این بود که در قیمت هایی بالاتر از ارزش ذاتی خود قرار داشتند! نمودارهای زیر مربوط به شرکت های بورسی ایرانخودرو (نماد بورسی: خودرو) و پالایشگاه نفت تهران (نماد بورسی: شتران) است که افت شدید قیمتی با چشم غیرمسلح نیز قابل رویت است!! بعد از رشد شارپ بورس تهران در اوایل سال 1399، نمودارهای زیادی شبیه دماوند عزیز شد!
نکته: فرض کنید در یک بازه مشخص (مثلا ماهانه) و با ابزارها و روش های مشابه، تحلیل تکنیکی روی سهام یک شرکت بورسی انجام گیرد و سیگنال فروش در نقطه X صادر شود! قطعا این نقطه فروش توسط تکنیکالیست هایی زیادی پیش بینی خواهد شد! و دقیقا در حوالی همان نقطه اقدام به فروش کنند! در نتیجه فشار فروش بر عرضه غلبه خواهد کرد و سهام با افت قیمتی و سقوط مواجه خواهد شد! خب! حال سوال اینجاست اگر پیش بینی افت قیمت با استفاده از تحلیل تکنیکال نبود! آیا باز هم قیمت در آن نقطه افت میکرد؟! پاسخ روشنی ندارد! حکایتی مشابه این ضرب المثل خواهیم داشت که”اول مرغ بود یا تخم مرغ!”. اما به وضوح خواهید دید که گاها در نقاطی که تحلیل تکنیکی سیگنال خرید قوی میدهد اخبار مثبت بیشتر منتشر خواهد شد و بالعکس!
تحلیل تکنیکال یا تحلیل بنیادی، کدام یک بهتر است؟
تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی در کنار روانشناسی بازار بورس سه رُکن اصلی تحلیل در بورس هستند در واقع رمز موفقیت یک تریدر در بورس تسلط بر این مثلث است! اگر بخواهیم تحلیل بنیادی را در یک خط برایتان توضیح دهیم میتوان گفت “تحلیل بنیادی هنر یافتن ارزش ذاتی سهام با بررسی تمام پارامترهای اقتصادی است” قیمت سهام پایین تر از ارزش ذاتی نشانگر ارزان بودن سهام و موقعیت خرید است همچنین معامله سهام با قیمت هایی بالاتر از ارزش ذاتی نشانگر گران بودن قیمت فعلی سهام و موقعیت فروش است! پارامترهای موثر بر تحلیل بنیادی را میتوان در سه دسته “تحلیل اقتصاد (جهانی و داخلی)، تحلیل صنعت موردنظر و نهایتا تحلیل شرکت” خلاصه کرد که هر کدام دنیای خاص خود را دارد! برای مثال هنگام تحلیل شرکت، تجزیه و تحلیل صورت های مالی شرکت، مدیریت، میزان رقابت در بازار و… مورد ارزیابی قرار میگیرد. با توجه به آنچه گفته شد تحلیلگر بنیادی علت تغییر قیمت را بررسی میکند اما تحلیلگر تکنیکال کاری با علت تغییر قیمت ندارد! و معتقد است تمام علت ها در همان قیمت خلاصه شده است!
احتمالا منتظر پاسخ این پرسش هستید که تحلیل تکنیکال بهتر است یا تحلیل بنیادی؟ اجازه دهید این بار همین ابتدای کار بصورت صریح خدمت تان عرض کنم که اگر قرار بر انتخاب یکی از این دو تحلیل باشد تحلیل تکنیکال نسبت به تحلیل بنیادی ارجحیت دارد! چرا که نیاز به زمان کمتر، محاسبات ساده تر و تخصص کمتری دارد همچنین در بطن آن، تحلیل بنیادی نیز نهفته است اما برعکس آن نه! در واقع صرفا با بهره گیری از تحلیل تکنیکی میتوان خرید و فروش سهام انجام داد اما تقریبا غیر ممکن است که بتوان صرفا با استفاده از تحلیل فاندامنتان معامله موفقی داشت. بنابراین احتمال موفقیت صرفا با تحلیل تکنیکال به مراتب بیشتر از تحلیل بنیادی است البته پُر واضح است که استفاده از هر دو تحلیل بصورت همزمان بازدهی معاملات و موفقیت تان را افزایش خواهد داد.
ابزارهای و روش های تحلیل تکنیکال
خطوط روند
ساده ترین و در عین حال مهم ترین و مفیدترین ابزار تحلیل تکنیکال، خطوط روند است اگر یادتان باشد طبق اصل دومی که برای این تحلیل گفته شد “حرکت قیمت ها بر اساس روندها است” بنابراین میتوان گفت تمام ابزارها و روش های دیگر صرفا در جهت بررسی روند حرکتی قیمت هستند. اگر مفهوم خطوط روند را بدرستی درک نکردید سراغ ادامه یادگیری تحلیل تکنیکی نروید! شاید جملاتی مثل “هیچ وقت با روند نجنگید!” یا “همیشه همسو با جهت روند معامله کنید” را شنیده باشید در نگاه اول جملات کلیشه ای بنظر میرسند! اما باور کنید تمام آموزش تحلیل تکنیکال در همین 1 جمله خلاصه شده است که “روند صحیح را شناسایی کنید و در جهت روند به معامله بپردازید!” در ادامه توضیح مختصر و ساده ای پیرامون خطوط روند خدمت شما ارائه میکنیم.
مفهوم خطوط روند در بورس چیست؟
شما هم با بنده موافق هستید که هر بازار مالی از صعود و نزول هایی تشکیل شده است گاهی قیمت ها بالا میروند و گاهی هم پایین می آیند! حال از شما میپرسم آیا کاهش قیمت ها پس از یک صعود قیمتی به منزله اتمام افزایش قیمت هاست؟! پاسخ قطعا خیر است! حال از کجا بفهمیم که واکنش قیمت ها در آینده به این تغییرات قیمتی چیست؟ اینجاست که خطوط روند به کمک ما می آیند به زبان ساده “خطوط روند بیانگر جهت حرکت قیمت ها هستند” شکل زیر انواع خطوط روند را نشان میدهد.
انواع خطوط روند
خط روند صعودی (روند مثبت)
همانطور که از اسمش پیداست خطوط روند صعودی بیانگر تمایل قیمت ها به افزایش هستند. پُر واضح است که شیب خطوط روند صعودی مثبت است! خط روند صعودی، با اتصال نقاط کف قیمتی شکل میگیرد که هر کف قیمتی جدید بالاتر از کف قیمت قبلی است! خط روند صعودی به عنوان سطح حمایت عمل میکند و از نظر تئوری در حوالی آن، افزایش فشار خرید را خواهیم داشت.
خط روند نزولی (روند منفی)
مشابه تعریف قبلی خطوط روند نزولی بیانگر تمایل قیمت ها به کاهش هستند بنابراین شیب خط روند نزولی منفی است. خط روند نزولی، با اتصال نقاط سقف قیمتی شکل میگیرد که هر سقف قیمتی جدید پایین تر از سقف قیمت قبلی است! خط روند نزولی به عنوان سطح مقاومت عمل میکند و از نظر تئوری در حوالی آن، افزایش فشار فروش را خواهیم داشت.
روند خنثی (ساید)
در روند خنثی، قیمت ها نه تمایل به افزایش دارند و نه کاهش! البته نه بدین معنی که قیمت ها فقط در یک قیمت خاص معامله شوند! بلکه بدین معنی که قیمت ها در یک کانال افقی و بین دو قیمت حرکت خواهند کرد. شیب خطوط روند خنثی تقریبا صفر است و هیچ سقف و کف قیمتی بالاتر و یا پایین تر از سقف و کف قیمت های قبلی شکل نمیگیرد.
خطوط حمایت و مقاومت
اگر بگوییم فهم صحیح خطوط حمایت و مقاومت اصل و بنیاد تحلیل تکنیکال است گزاف نگفته ایم! شناسایی خطوط حمایت و مقاومت مفهومی ساده دارد همچنین کاربردی زیاد و در عین حال پیچیدگی های خاص خودش را داراست! مفهوم ساده خطوط حمایت و مقاومت را میتوان اینگونه بیان کرد که حوالی خط حمایت، قیمت ها تمایلی به کاهش بیشتر ندارند و تمایل خرید افزایش می یابد در نتیجه به نوعی قیمت ها در حوالی خط حمایت، مورد حمایت بازار قرار میگیرد! پیرامون خط مقاومت نیز داستان کاملا برعکس است یعنی حوالی خط مقاومت، قمیت ها تمایلی به افزایش بیشتر ندارند و تمایل فروش افزایش می یابد در نتیجه قیمت ها در حوالی خط مقاومت، با مقاومت بازار مواجه میشوند! همانطور که گفتیم مهم ترین ابزار تحلیل تکنیکال خط روند است و حال باید بگوییم خطوط حمایت و مقاومت مهم ترین مفهوم در شناسایی خطوط روند هستند. هر کدام از سقف ها و کف های قیمتی یک سطح مقاومت و حمایتی هستند، که با اتصال چند سطح حمایت یا مقاومت، خط حمایت و مقاومت شکل میگیرد و برای تایید روند صعودی باید سطوح حمایت و مقاومت جدید بالاتر از سطوح حمایت و مقاومت قبلی باشند! پایین تر بودن این سطوح از سطوح قبلی خود و یا شکست خط حمایتی میتواند خبر از پایان روند صعودی دهند! در مقاله ای جداگانه بطور مفصل به بحت خطوط حمایت و مقاومت پرداختیم به شما توصیه میکنم آن مقاله را حتما مطالعه بفرمایید.
الگوهای قیمتی
در قسمت قبلی با روندها آشنا شدیم حال سوال اینجاست این روندها (صعودی و نزولی) تا چه زمانی ادامه خواهند داشت؟ آیا هر تغییر در جهت روند، به منزله پایان روند است یا صرفا به منزله توقف روند است؟! اگر تغییر روندی رخ دهد چه میزان تغییرات قیمت خواهیم داشت؟ تغییر روند بصورت نقطه ای و ناگهانی نیست! و در یک دوره انتقال رخ میدهد با استفاده از الگوهای قیمتی میتوان روندها را با دقت بالاتری مورد بررسی قرار داد. الگوهای قیمتی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند که هر کدام انواع مختلفی دارند برای مثال الگوی سر و شانه، الگوی سقف و کف سه قلو، الگوی پرچم. مدنظر داشته باشید که حجم معاملات فاکتور مهمی در تایید الگوهای قیمتی است.
الگوهای برگشتی
همانطور که از اسمش پیداست الگوهای برگشتی تغییر روند را پیش بینی میکنند برای مثال اگر در یک روند صعودی یکی از الگوهای برگشتی (مثلا الگوی سر و شانه) مشاهده شود نشان از افزایش عرضه و کاهش تقاضا و در نتیجه تغییر روند صعودی به روند نزولی دارد. برخی از الگوهای برگشتی معروف عبارتند از: الگوی سر و شانه، الگوی سقف و کف دو قلو، الگوی سقف و کف سه قلو، نعلبکی.
الگوهای ادامه دهنده
همانطور که از اسمش پیداست الگوهای ادامه دهنده، ادامه روند فعلی را پیش بینی میکنند برای مثال اگر در روند صعودی یکی از الگوهای ادامه دهنده (مثلا الگوی پرچم) مشاهده شود نشان از یک وقفه در روند فعلی و سپس ادامه روند صعودی دارد. برخی از الگوهای ادامه دهنده معروف عبارتند از: الگوی پرچم، الگوی مثلث، الگوی مستطیل و…
الگوهای کندل استیک
انواع نمودارها در تحلیل تکنیکال: همانطور که گفتیم همه چیز در قیمت خلاصه شده است بنابراین اولین ابزار در تحلیل تکنیکال نمودارهای قیمتی هستند. تاکنون نمودارهای قیمتی مختلفی (مثل نمودار دلار، طلا، سهام و…) را مورد بررسی قرار دادید اما آیا تا بحال به نوع ترسیم نمودارهای قیمتی دقت کرده اید؟! نمودارهای قیمتی به 3 روش ترسیم میشوند: 1. نمودارهای خطی، 2. نمودارهای میله ای، 3. نمودارهای شمعی (Candlestick). برای ترسیم یک نمودار در ریاضیات کافی ست چند نقطه را به هم وصل کنیم تا نمودار ترسیم شود! فرض کنید میخواهیم نمودار دلار را برای 1 ماه اخیر ترسیم کنیم با اتصال قیمت پایانی دلار در هر روز میتوانیم به نموداری مشابه نمودار زیر برسیم که به نمودار خطی دلار معروف است. شما هم با بنده موافق هستید که اطلاعات زیادی در این نمودار از بین رفته است! برای مثال شروع معاملات دلار در روز X با چه قیمتی بوده است؟ قیمت دلار در روز X در چه بازه قیمتی نوسان داشته است؟ آیا در طول روز X روند قیمتی دلار افزایشی بوده یا کاهشی؟!
نمودار میله ای دلار نیز مطابق شکل زیر است.
حال به نمودار زیر دقت بفرمایید که مربوط به نمودار شمعی دلار در همان بازه زمانی نمودارهای قبلی است. نمودار شمعی و میله ای تا حدودی شبیه به هم هستند (با این تفاوت که در نمودار شمعی هر کندل دارای بدنه نیز هست) اما فهم نمودار شمعی راحت تر و تحلیل تکنیکال با استفاده از نمودارهای کندل استیک به مراتب حرفه ای تر است! البته قطعا هر کدام از این نمودارها کاربرد خاص خودش را دارد برای مثال شناسایی خطوط حمایت و مقاومت با استفاده از نمودار خطی ساده تر و دقیق تر است.
4 پارامتر مهم در نمودار شمعی – ژاپنی که در هر کندل موجود است عبارت است از: قیمت آغازین (Open)، قیمت پایانی (Close)، بالاترین قیمت (High) و پایین ترین قیمت (Low). مدنظر داشته باشید که عبارت “کندل” یا همان “Candle” به معنی “شمع” است و “Candlestick” نیز به معنای “شمعدان” است و بخاطر وجه تشابه این نمودار با شمعدان این عبارت انتخاب شده است! شکل زیر یک کندل را با جزئیات نشان میدهد اگر قیمت پایانی بیشتر از قیمت آغازین باشد کندل صعودی و اگر قیمت پایانی کمتر از قیمت آغازین باشد کندل نزولی خواهد بود که کندل صعودی بدنه ای تو خالی (سفید رنگ) و کندل نزولی بدنه ای تو پُر (سیاه رنگ) دارد البته نمایش کندل صعودی با رنگ سبز و کندل نزولی با رنگ قرمز رایج تر است.
کاربرد نمودارهای شمعی
شاید بتوان اولین کاربرد را فهم سریع نوسانات قیمت درنظر گرفت در واقع به راحتی و صرفا با دیدن کندل ها میتوانیم کل معاملات یک روز را متوجه شویم در واقع هر کندل منعکس کننده عکس العمل و رفتار تمامی معامله گران در یک روز معاملاتی است. برای مثال کندل های زیر که به “کندل دوجی” معروف است بیانگر تشویش و بی تصمیمی معامله گران است! یا کندل های مشکی (قرمز) نشان از قدرت فروشندگان و کندل های سفید (سبز) نشان از قدرت خریداران دارد و هر چه طول بدنه کندل بزرگتر باشد قدرت بیشتری از خرید یا فروش را نشان میدهد.
انواع الگوهای کندل استیک در تحلیل تکنیکال
مهم ترین کاربرد نمودارهای شمعی الگوهای کندل استیک جهت بررسی روندهای قیمتی است. دقیقا مشابه قسمت قبل که به بررسی الگوهای قیمتی پرداختیم در این قسمت نیز الگوهایی برای بررسی روند قیمتی وجود دارد البته بیشتر الگوهای شمعی ژاپنی برای نمایش نقاط برگشتی مورد استفاده قرار میگیرند و بازگشت یک روند را پیش بینی میکنند. همانند الگوهای قیمتی، الگوهای کندل استیک نیز انواع مختلفی دارند که بایستی از قبل با هر کدام از آنها آشنا شوید تا بتوانید در تحلیل هایتان مورد استفاده قرار دهید مفاهیم الگوهای شمعی تا حدودی ساده و جذاب است! برای مثال الگوی مرد اعدامی! (Hanging Man) الگوی ستاره عصرگاهی (Evening Star)، الگوی سه کلاغ سیاه (Three Black Crows) الگوی ابر تیره (Dark cloud Cover) همانطور که از اسمشان پیداست الگوهایی هستند که بازگشت روند را پیش بینی میکنند!
شکل زیر مربوط به الگوی شمعی مرد اعدامی است (Hanging Man معانی مختلفی از جمله مرد حلقه آویز، مردی بر حلقه دار! و… دارد اما بنده ترجیح میدهم از ترجمه “مرد اعدامی” استفاده کنم! چرا که با مشاهده این الگو باید خودتان را پای چوبه اعدام تصور کنید!). الگوی کندل استیک Hanging Man در پایان یک روند صعودی رخ میدهد و نشانگر تغییر روند صعودی به روند نزولی است. از ویژگی های این کندل میتوان به عدم داشتن سایه بالایی (که نشان از عدم تمایل به خرید در قیمت هایی بالاتر از قیمت آغازین و پایانی دارد) و حداقل طول سایه پایینی به اندازه دو برابر طول بنده کندل (که نشان از تمایل بیشتر به فروش در قیمت هایی پایین تر از قیمت های آغازین و پایانی دارد) اشاره کرد سیاه بودن کندل نیز بر قدرت بازگشتی این الگو اضافه میکند در واقع این الگو نشان از قدرت بالای فروشندگان دارد که میتواند باعث تغییر در روند صعودی شود. در مقاله ای جداگانه به بررسی تمامی الگوهای مهم و کاربردی کندل استیک خواهیم پرداخت.
اندیکاتورها و اسیلاتورها
اندیکاتورها (indicator) یکی از مهم ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال برای بررسی روند قیمتی (جهت روند، قدرت روند، نقاط بازگشت روند و…) هستند که در لغت به معنی “نشانگر” است. اندیکاتورها یک سری روابط ریاضی بر اساس دیتاهای معاملاتی گذشته مثل قیمت، حجم و تغییرات قیمت هستند که به بررسی روند قیمتی و هیجانات بازار میپردازند (تایید روند، اخطار بازگشت و یا پیش بینی روند). البته چیزی که تحلیلگران در نرم افزارهای تحلیل تکنیکی از اندیکاتورها میبینند صرفا طرح های گرافیکی است در واقع اندیکاتورها بصورت طرح های گرافیکی روی نمودار قیمتی ترسیم میشود که میتوان از آنها به عنوان ابزاری جهت دریافت سیگنال خرید و فروش سهام استفاده کرد. اصول و قواعد مشخصی برای هر کدام از اندیکاتورها تعیین شده است که تحلیلگران صرفا با مشاهده اندیکاتورهای ترسیم شده روی نمودار قیمتی و بررسی این اصول و قواعد میتوانند نمودار قیمت را تحلیل کنند در نتیجه سرعت بالا و سهولت در تحلیل باعث علاقه تحلیلگران به اندیکاتورها شده است. برخی از رایج ترین اندیکاتورها RSI (Relative Strength Index)، MFI (Money Flow Index)، استوکستیک (Stochastics)، مَکدی (MACD) و موینگ اوریج (moving averages) هستند.
تذکر: اندیکاتورها و اسیلاتورها به تنهایی کاربردی ندارند و بایستی در کنار سایر ابزارها مورد استفاده قرار گیرند در واقع تایید سیگنال های خرید و فروش سهام توسط اندیکاتورها و اسیلاتورها، ما را یک گام به موفقیت در معامله نزدیک تر میکند.
انواع اندیکاتورها
با توجه به نوع کارکرد اندیکاتورها میتوان دسته بندی های مختلفی را درنظر گرفت اگر بخواهیم یک دسته بندی کلی برای اندیکاتورها درنظر بگیریم میتوان آنها را در 2 دسته تقسیم کرد.
- اندیکاتورهای پیشرو (Leading indicators): همانطور که از اسمش پیداست کاربرد آن در جهت پیش بینی روند آینده بازار است در واقع سیگنال تایید روند فعلی یا اخطار بازگشت روند فعلی را صادر میکنند بنابراین در بازه های کوتاه مدت و جهت پیش بینی روند قیمت میتوان از این اندیکاتورها استفاده کرد. RSI یک اندیکاتور پیشرو است.
- اندیکاتورهای تاخیرکننده (lagging indicators): این اندیکاتورها میتوانند تاییدکننده روندهای بلندمدت باشند اما توانایی پیش بینی آنها را ندارند. این اندیکاتورها نسبت به اندیکاتورهای پیشرو پایدارتر هستند چرا که اندیکاتورهای تاخیرکننده با چشم پوشی از نوسانات کوتاه مدت امکان خطای کمتری دارند. MACD یک اندیکاتور تاخیرکننده است.
علاوه بر دسته بندی فوق، اندیکاتورها رو میتوان در دسته بندی های دیگری نیز تقسیم بندی کرد دقت بفرمایید این دسته بندی ها اختیاری است.
- اندیکاتورهای روند (Trend): همانطور که از اسمش پیداست اندیکاتورهای روند جهت تحلیل روند قیمتی مورد استفاده قرار میگیرند، سیگنال تایید روند یا اخطار تغییر روند کاربرد اصلی این اندیکاتورهاست. اندیکاتورهایی مثل Ichimoku، MACD و Moving Average از مهم ترین اندیکاتورهای روند هستند.
- اندیکاتورهای حجم: این اندیکاتورها به بررسی حجم و ارزش معاملات میپردازند مثل اندیکاتور MFI (Money Flow Index) و در تعیین قدرت روند کاربرد موثری دارند برای مثال اگر روند صعودی با افزایش حجم معاملات همراه باشد نشان از قدرت روند صعودی دارد.
- اندیکاتورهای تکانه (جهت بررسی قدرت روند)
- اسیلاتورها
- و…
اسیلاتورها چیست؟
اسیلاتورها جدای از اندیکاتورها نیستند! اسیلاتور (Oscillator) نوعی اندیکاتور و در لغت به معنی “نوسانگر” است در واقع اسیلاتورها اندیکاتورهایی هستند که به بررسی هیجانات بازار میپردازند. کار اصلی اسیلاتورها در تحلیل تکنیکال، شناسایی مناطق اشباع خرید و اشباع فروش است و در روند خنثی عملکرد بهتری دارد چرا که در بازار خنثی بازه نوسانات بازار بیشتر است. نوسانگیرهای بازار بورس، عاشقان دلشیفته اسیلاتورها هستند! اسیلاتورها دو دسته اصلی دارند:1. اسیلاتورهای نوسانگر حول خط مرکزی مثل اسیلاتور MACD، 2. اسیلاتورهای نوسانگر بین یک بازه مثل اسیلاتور RSI. برای مثال اندیکاتور RSI بین 0 تا 100 نوسان میکند و اعداد پایین تر از 30 نشان از اشباع فروش و اعداد بالاتر از 70 حاکی از اشباع خرید هستند یعنی اگر اندیکاتور RSI در بازه 0 تا 30 بود هیجانات فروش معامله گران تخلیه شده است و احتمالا افزایش تقاضا خواهیم داشت در نتیجه میتوان از آن به عنوان سیگنال خرید استفاده کرد! و اگر اندیکاتور RSI در بازه 70 تا 100 باشد هیجانات خرید معامله گران تخلیه شده است و احتمالا بازار با افزایش عرضه همراه خواهد بود در نتیجه میتوان از آن به عنوان سیگنال فروش استفاده کرد.
تذکر: هیچ معامله گر موفقی هیچگاه صرفا با بررسی یک یا چند اندیکاتور اقدام خرید و فروش نمیکند! قطعا خودتان میدانید و نیاز به گفتن ندارد! اما مدنظر داشته باشید که “اینکه یک اندیکاتور مثل RSI بالاتر از 70 یا پایین تر از 30 است صرفا دلیلی بر فروش یا خرید نیست!”
شکل زیر نمودار دلار به همراه اندیکاتور RSI را نشان میدهد همانطور که مشاهده میکنید از حوالی قیمت 26,500 اندیکاتور RSI وارد منطقه اشباع خرید شد اما دلار قیمت 32 هزار تومان را نیز تاچ کرد! و پس از مدتی که دلار نزولی شد در قیمت های حوالی 24 هزار تومان اندیکاتور RSI وارد منطقه اشباع فروش شد و دقیقا در حوالی 21 هزار تومان که اندیکاتور RSI کمترین مقدار خود را داشت قیمت دلار برگشت و روند صعودی را در پی گرفت!
امواج الیوت
تئوری امواج الیوت بر سه پارامتر استوار است: الگو، نسبت و زمان. طبق نظریه آقای الیوت، قیمت ها بر اساس یک الگوی تکرارشونده حرکت میکنند! (این الگو مهمترین پارامتر در نظریه امواج الیوت تحلیل تکنیکال است) در واقع طبق نظریه امواج الیوت، نمودارها در بازارهای مالی مثل بورس بر اساس آهنگ مشخصی شامل 5 موج پیش رونده حرکت میکنند که در ادامه با 3 موج تصحیح کننده همراه میشوند. شکل زیر یک چرخه کامل امواج الیوت را نشان میدهد که شامل یک روند صعودی شامل 5 موج است؛ موج های 1، 3 و 5 موج صعودی و موج های 2 و 4 موج های اصلاحی هستند بعد از اتمام روند صعودی، قیمت ها وارد فاز اصلاحی میشوند که این فاز شامل 3 موج با نام های موج A و B و C میباشد. هر کدام از موج ها میتوانند خود یک چرخه کامل کوچکتر از امواج الیوت باشند! و همچنین تمام این 8 موج نیز میتوانند خود یک موج از چرخه بزرگتر امواج الیوت را شکل دهند! در واقع امواج الیوت در مقیاس های کوچکتر و بزرگتر تکرار میشوند و این تکرار انتها ندارد!
قواعد حاکم بر امواج الیوت: الف) موج 2 هرگز نمیتواند از موج 1 کمتر شود اگر چنین شد موج 2 نیست، ب) موج 3 نباید کوچکترین موج در بین 5 موج پیشرونده باشد، ج) کف موج اصلاحی 4 نباید سقف موج صعودی 1 را بشکند. اگر در یک موج شماری، هر کدام از قوانین فوق نقض شد شمارش امواج اشتباه بوده است. الگوی حرکتی قیمت بر اساس نظریه امواج الیوت مطابق شکل بالا است حال اگر بخواهیم پارامتر “نسبت” را مورد بررسی قرار دهیم باید سراغ نسبت فیبوناچی برویم!
فیبوناچی و تحلیل تکنیکال
خدا مرحوم فیبوناچی را رحمت کند! فارق از اینکه شما چند ساله هستید و تحصیلات شما چقدر است و آیا به ریاضیات علاقمند هستید یا نه! قطعا با خواندن آنچه مرحوم فیبوناچی کشف کرده است شگفت زده میشوید! و شاید اسم پسرتان را “لئوناردو” گذاشتید! قبل از اینکه این مبحث را شروع کنیم برای شادی روح مرحوم لئوناردو فیبوناچی فاتحه ای بخوانید! لئوناردو جان! تیامو! احتمالا شما با سری فیبوناچی آشنا هستید، سری فیبوناچی دنباله ای از اعداد است که هر عدد از مجموع دو عدد قبلی خود بدست می آید به همین راحتی! دنباله زیر، دنباله فیبوناچی است.
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, …
احتمالا اگر از نسبت های فیبوناچی اصلاع نداشته باشید الان پیش خودتان میگویید “همین!” اما چیزی که در سری فیبوناچی اهمیت دارد نسبت هایی است که اعداد با یکدیگر دارند برای مثال هر عدد از این دنباله را بر عدد قبلی خود تقسیم کنید یعنی (8/5 = 1.6, 13/8 = 1.625, 21/13 = 1.615, 34/21 = 1.619) همانطور که مشاهده میکنید هر چه این عمل را برای جملات جلوتر انجام میدهیم حاصل به یک عدد ثابت همگرا میشود برای مثال در سری فیبوناچی، اعداد 20، 21 و 22 اُم به ترتیب عبارت است از: 6765، 10946، 17711 حال اگر هر عدد را به عدد قبلی خود تقسیم کنیم به جواب زیر میرسیم و همانطور که مشاهده میکنید تا رقم هفتم اعشار آن یکی است!
17711/10946 = 1.61803398502
10946/6765 = 1.61803399852
اغراق نکرده ایم اگر بگویم این نسبت مهم ترین نسبت در جهان است! عدد 1.618 به “نسبت طلایی” یا همان “Golden Ratio” معروف است. خدا عاشق این عدد است چرا که میتوان در تمامی مخلوقاتش این نسبت را مشاهده کرد. جز به جز ساختار بدن شما از نسبت طلایی پیروی میکند! بگذریم! سراغ بقیه نسبت های مهم این سری برویم که در تحلیل تکنیکال کاربرد زیادی دارد تمامی این نسبت ها بصورت درصد بیان میشوند.
- 161.8%: از تقسیم هر عدد سری فیبوناچی به عدد قبلی خود بدست می آید.
- 61.8% : از تقسیم هر عدد سری فیبوناچی به عدد بعدی خود بدست می آید.
- 38.2% : از تقسیم هر عدد سری فیبوناچی به دومین عدد بعد از خود بدست می آید.
- 23.6% : از تقسیم هر عدد سری فیبوناچی به سومین عدد بعد از خود بدست می آید.
اولین کاربرد نسبت های سری فیبوناچی در بحث سطوح حمایت و مقاومت تحلیل تکنیکال است.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش تحلیل تکنیکال را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش تحلیل تکنیکال در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.