واگرایی (Divergence) در تحلیل تکنیکال یکی از روشهای مناسب برای پیشبینی حرکت قیمتها است. بدینصورت که هرگاه جهت حرکت در نمودار قیمت و اندیکاتور مخالف یکدیگر باشند واگرایی رخ میدهد و میتوان تغییرات روند و جهت حرکت قیمتها را پیشبینی کرد. به بیان ساده حرکت یک اندیکاتور (مثلا اسیلاتور RSI یا MACD) و یا هر داده دیگر در خلاف جهت نمودار قیمت، باعث شکلگیری واگرایی میشود که برای ارزیابی احتمال چرخش قیمتها مورد استفاده قرار میگیرد.
واگرایی به عنوان سیگنال تردید و دودلی معاملهگران از روند فعلی قیمتها درنظر گرفته میشود. در تمامی بازارهای مالی مثل بورس، فارکس، طلا، رمزارزها، Futures، CFD و… استفاده از اندیکاتورها و شناسایی واگراییها بر دقت و اعتبار تحلیل تکنیکال شما میافزاید و میتوانید با اعتماد بیشتری به معامله بپردازید. در ادامه آموزش تحلیل تکنیکال به واکاوی بحث مهم و کاربردی واگرایی میپردازیم که یکی از معتبرترین روش ها برای شناسایی رفتار روندهاست. با شناسایی صحیح دیورژانس میتوانید فرصتهای معاملاتی بسیار مناسبی را شکار کنید! بنابراین با حوصله و دقت بالایی به مطالعه این مقاله بپردازید.

واگرایی (Divergence) چیست؟
تضاد بین جهت حرکت قیمت و اندیکاتورها را واگرایی گویند. Divergence در تحلیل تکنیکال زمانی رخ میدهد که نمودار قیمت در جهت نمودار اندیکاتور (یا هر داده دیگری!) حرکت نکند. کاربرد واگرایی در پیشبینی تغییرات بالقوه روند و چرخش قیمت است. همچنین شامل 4 نوع معمولی مثبت و منفی (RD)، مخفی مثبت و منفی (HD) است.
واگرایی ترجمه واژه انگلیسی Divergence (دیورژانس) است. تعریف آن در دیکشنری کمبریج بدین صورت است: “وضعیتی که در آن دو چیز متفاوت میشوند یا تفاوت بین آنها افزایش مییابد.” در زبان شیرین فارسی، Divergence بصورت “واگرایی” ترجمه شده و در لغت به معنای “دوری” است و کاربرد آن در تحلیل تکنیکال دقیقا به همین مفهوم است!
برای مثال فرض کنید مطابق شکل زیر نمودار قیمت سقف قبلی خود را بشکند و سقف جدید بالاتر از سقف قبلی تشکیل شود اما اندیکاتور قادر به شکست سقف قبلی نباشد و سقف جدید پایینتر از سقف قبلی شکل بگیرد! در این صورت واگرایی خواهیم داشت که نشان از تضعیف قدرت خریداران دارد و بالطبع احتمال برگشت روند از صعودی به نزولی وجود دارد.

کاربرد Divergence در تحلیل تکنیکال
اگر از مقاله اندیکاتورها بخاطر داشته باشید گفتیم که 2 نوع اندیکاتور داریم: پیشرو و تاخیری. در واقع اندیکاتورهای تاخیری (Lagging) دنبالهرو روند بودند و بعد از شکلگیری روند اخطارهای لازم را صادر میکردند بنابراین استفاده از آنها باعث از دست رفتن قسمتی از روند میشد! ابزار Divergence به عنوان یکی از ابزارهای تحلیل تکنیکال، همراه روند حرکت میکند نه پشت سر آن! و با بهرهگیری از آن میتوان رفتار آینده بازار را پیشبینی کرد.
بیشترین کاربرد واگرایی در تعیین تغییرات روند و چرخش قیمتها است. همچنین در تعیین سطوح حمایت و مقاومت، استفاده همزمان با سطوح فیبوناچی و… کاربرد دارد. تشخیص واگراییهای قوی در نمودار قیمت و اندیکاتورها میتواند باعث افزایش دقت و اعتبار تحلیل شود و فرصتهای معاملاتی بیشتری را برای معاملهگر فراهم آورد.
انواع واگرایی ها
در حالت کلی دو نوع Divergence در تحلیل تکنیکال داریم: معمولی (RD)، مخفی (HD). هر کدام به 2 گروه مثبت و منفی تقسیم میشوند بنابراین 4 نوع واگرایی مهم داریم:
- معمولی مثبت (Regular bullish divergence)
- معمولی منفی (Regular bearish divergence)
- مخفی مثبت (Hidden bullish divergence)
- مخفی منفی (Hidden bearish divergence)
تذکر: نوع دیگری به اسم “واگرایی زمانی” بر اساس تعداد کندل و ترسیم سطوح فیبوناچی برگشتی مورد بررسی قرار میگیرد. اما از آنجایی که نسبت به انواع دیگر کاربرد و اهمیت کمتری دارد از تشریح آن میگذریم! در ادامه سعی میکنیم انواع مهم واگرایی را با ذکر مثال های متنوع خدمت شما آموزش دهیم تا مفاهیم آن بصورت عمیق و کاربردی در ذهنتان حک شود. ابتدا بصورت کاملا خلاصه مفاهیم را بیان میکنیم سپس به تشریح هر کدام میپردازیم.
انواع واگرایی در تحلیل تکنیکال | |
---|---|
معمولی مثبت | احتمال شروع روند صعودی |
معمولی منفی | احتمال شروع روند نزولی |
مخفی مثبت | احتمال پایان کاهش قیمت (اصلاح) ← ادامه روند صعودی |
مخفی منفی | احتمال پایان افزایش قیمت موقت ← ادامه روند نزولی |

واگرایی معمولی مثبت (RD+)
مطابق شکل زیر زمانی که در نمودار قیمت، کف قیمتی جدید پایینتر از کف قبلی ایجاد شود اما در نمودار اندیکاتور، کف جدید بالاتر از کف قبلی باشد “واگرایی معمولی مثبت (صعودی)” رخ داده است و بیانگر احتمال قوی اتمام روند نزولی و سیگنالی از شروع روند صعودی خواهد بود. در واقع نمودار قیمت در حال کاهش است اما اندیکاتور نمیتواند این کاهش قیمت را تشخیص دهد چرا که احتمالا قدرت خریداران بیشتر از فروشندگان است و اندیکاتور به استقبال روند جدید رفته است!

عموما پارامترهایی مثل حجم معاملات، ارزش معاملات و… برای محاسبه اندیکاتورها مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین عدم انطباق حرکت در نمودار قیمت و اندیکاتور میتواند سیگنالی از افزایش یا کاهش قدرت معاملهگران باشد. برای مثال فرض کنید قیمتها کاهشی باشد اما نمودار اندیکاتور MFI (جریان نقدینگی) افزایشی باشد! تحلیل شما چه خواهد بود؟! همانطور که میبینید مفاهیم تحلیل تکنیکال بسیار ساده است! و نیازی به حفظ کردن مطالب نیست!
واگرایی معمولی منفی (RD–)
مطابق شکل زیر واگرایی معمولی منفی (نزولی) یعنی در نمودار قیمت، سقف قیمتی جدید بالاتر از سقف قبلی ایجاد شود اما در نمودار اندیکاتور، سقف جدید پایینتر از سقف قبلی باشد. این وضعیت بیانگر تضعیف قدرت خریداران در مقابل فروشندگان است در واقع با توجه به شرایط فعلی، پتانسیل شکست خط مقاومت وجود ندارد و احتمالا در ادامه با اتمام روند صعودی و شروع روند نزولی مواجه خواهیم شد.

واگرایی مخفی مثبت (HD+)
روندهای صعودی و نزولی هیچگاه بصورت یک خط مستقیم فزاینده یا کاهنده نیستند و عموما با ریز موجهایی همراه هستند. اصلاح قیمت جزء اصلی تمام بازارهای مالی است و به اصطلاح “قیمت در حال تازه کردن نفس است!” تا روند قبلی خود را ادامه دهد. مطابق شکل زیر واگرایی مخفی مثبت در انتهای اصلاح روند صعودی رخ میدهد. بدینصورت که با کاهش قیمتها در یک رالی صعودی، اگر کف قیمتی جدید بالاتر از کف قیمتی قبلی باشد اما در نمودار اندیکاتور، کف جدید پایینتر از کف قبلی باشد +HD رخ داده است.
+HD میتواند سیگنال پایان کاهش قیمتها و ادامه روند صعودی باشد. اگر نقطه برگشت روی خط حمایت قوی و یا سطوح فیبوناچی اصلاحی (Retracement) باشد به احتمال زیاد روند به حرکت خود در کانال صعودی ادامه خواهد داد.

واگرایی مخفی منفی (HD–)
مطابق شکل زیر هنگام تشکیل واگرایی مخفی منفی، در نمودار قیمت، سقف قیمتی جدید پایینتر از سقف قبلی ایجاد میشود اما در نمودار اندیکاتور، سقف جدید بالاتر از سقف قبلی است. یعنی نمودار قیمت نزولی اما نمودار اندیکاتور صعودی است.
در واقع HD– سیگنال ادامهدار بودن روند نزولی است و باید افزایش قیمتها را صرفا یک اصلاح جزئی از روند نزولی دانست و نباید به صعود قیمتها امیدوار بود! بنابراین بعد از شناسایی HD– انتظار کاهش قیمتها را داریم چرا که احتمالا قدرت خریداران نسبت به فروشندگان تضعیف شده است و در ادامه با فشار فروش همراه خواهیم بود. بنابراین بطور خلاصه HD– در یک کانال نزولی و در پایان اصلاح قیمت رخ میدهد و سیگنال پایان افزایش قیمتها و ادامه روند نزولی است.

تفاوت Divergence معمولی و مخفی چیست؟
واگرایی معمولی (RD) در انتهای یک روند رخ میدهد و بیانگر اتمام روند فعلی است و احتمالا بعد از آن تغییر روند خواهیم داشت اما واگرایی مخفی (HD) در پایان موجهای اصلاحی روند مشاهده میشود و بیانگر اتمام اصلاح روند است و احتمالا بعد از آن روند به حرکت اصلی خود ادامه خواهد داد.
تذکر: لزوما وجود واگرایی باعث تغییر جهت حرکت قیمت نخواهد داشت. بنابراین نباید صرفا با تکیه بر آن به تحلیل تکنیکال پرداخت! در واقع Divergence صرفا چرخش قیمت را پیشبینی میکند و مهر تایید بر تحلیل شما نمیزند. بنابراین بعد از شناسایی آن باید صبور باشید و پس از تایید تغییر جهت توسط سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، وارد معامله شوید تا دقت تحلیل و بازدهی معاملات شما افزایش یاید.
نکته: اندیکاتورهای RSI، MACD بیشترین کاربرد را در شناسایی واگراییها دارند. اما اسیلاتورهای دیگری مثل “شاخص جریان نقدینگی”، “CCI” و یا “حجم تعادلی” نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
واگرایی مثبت چیست؟
واگرایی مثبت (چه معمولی و چه مخفی) به معنی سیگنال شروع یا ادامه روند صعودی و افزایش قیمت است! واگرایی مثبت زمانی تشکیل میشود که در یکی از دو نمودار قیمت یا اندیکاتور، کف قیمتی جدید بالاتر از کف قیمتی قبلی و در نمودار دیگر معکوس آن است. بنابراین در دیورژانس مثبت نگاه ما به “کفهای قیمتی” است و میتوان آنرا به عنوان خط حمایت درنظر گرفت.
واگرایی منفی چیست؟
در واگرایی منفی (چه معمولی و چه مخفی) “سقفهای قیمتی” برای ما اهمیت دارند. بدینصورت که سقف قیمتی جدید پایینتر از سقف قیمتی قبلی و در نمودار دیگر معکوس آن است. بنابراین اخطار شروع یا ادامه روند نزولی و کاهش قیمت را میدهد! و بیانگر خط مقاومت خواهد بود.
نکات تایید و اعتبار Divergence
- به طور کلی اگر واگرایی روی سطوح حمایت و مقاومت قوی شکل گرفته باشد و یا نقاط بازگشت روی سطوح معتبر فیبوناچی واقع شود تحلیل تکنیکال از اعتبار و دقت بالاتری برخوردار است.
- در صورت مشاهده Divergence هنگام شکست خطوط حمایت و مقاومت، احتمال نامعتبر بودن شکست و پس گرفتن سطوح شکست شده وجود دارد.
- از آنجایی که RD مربوط به تغییر روند و HD مربوط به اصلاح روند است هنگام شکست خط روند باید منتظر RD باشیم همچنین هنگام پولبک و در سطوح فیبوناچی ریتریسمنت نیز انتظار وقوع HD را خواهیم داشت.
- اگر تایید واگرایی توسط چند اسیلاتور مختلف انجام شود اعتبار و قدرت آن بیشتر است.
- اگر برخی اسیلاتورها، Divergence را تایید کردند اما برخی دیگر آنرا تایید نکردند نشان از قدرت کمتر آن است. در این موارد برای تایید واگرایی از اندیکاتور MACD استفاده کنید.
- اعتبار واگراییها در مناطق اشباع و یا سطوح کلیدی اندیکاتورها بیشتر است. برای مثال اگر در محدود بالای 70 در اسیلاتور RSI، واگرایی منفی شناسایی شود احتمال ریزش قیمت ها بیشتر است.
- اگر واگرایی با الگوهای کندل استیک بازگشتی مثل کندل دوجی، چکش، Hanging Man و… همراه شود اعتبار آن بیشتر است.
- هر چه شیب خطوط تندتر باشد دیورژانس از قدرت بالاتری برخوردار است و احتمال چرخش قیمت بیشتر خواهد بود.
- سعی کنید مهربانی و لبخند عادت شما شود و به یکدیگر عشق بورزید!
چند مثال عملی
در ادامه به بررسی چندین مثال عملی در بورس تهران، فارکس و رمزارزها میپردازیم. اولین نمودار مربوط به شاخص کل بورس تهران است. مطابق شکل زیر وقتی شاخص از حوالی 2 میلیون تا 1.200.000 سقوط کرد دوباره گارد صعودی گرفت! و تا عدد 1.600.000 رشد کرد! اما همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید با مشاهده “واگرایی مخفی منفی” در نمودار شاخص و اندیکاتورهای RSI و MACD، مشخص شد که این صعود صرفا یک “موج اصلاحی” بوده و احتمالا باید منتظر کاهش دوباره شاخص و ادامه روند نزولی قبلی باشیم.

نمودار دوم مربوط به شاخص کل هموزن بورس تهران است که در پایان روند صعودی شاخص، واگرایی معمولی منفی تشکیل شده و سیگنال شروع روند نزولی را صادر کرده است.

قیمت بیتکوین در اواخر سال 2021 تا 70 هزار دلار رشد داشت همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید در این سقف تاریخی بیتکوین، واگرایی منفی رخ داده است (هم در اندیکاتور RSI و هم MACD) بنابراین میتوان انتظار پایان روند صعودی و شروع کاهش قیمت Bitcoin را داشت. پس از تایید واگرایی منفی، روند نزولی Bitcoin شروع شد و تا حوالی 48 هزار سقوط کرد!

در نمودار زیر واکنش قیمتها به واگراییها بسیار جالب است! قبل از مطالعه توضیحات مربوطه، خودتان نمودار زیر را تحلیل و تفسیر کنید!

اندیکاتور واگرایی
اندیکاتور All In One Divergence یا همان AIO Divergence برای متاتریدر نسخه 4 موجود است و محبوبیت بالایی نیز بین تریدرها دارد. اگر از پلتفرم مفید تریدر برای تحلیل تکنیکال سهام شرکتهای بورس تهران استفاده میکنید میتوانید با دانلود اندیکاتور واگرایی AIO از لینک زیر و نصب آن در مفید تریدر، از امکانات متعدد آن استفاده کنید. مزیت اندیکاتور AIO این است که 29 اسیلاتور معروف مثل RSI, MACD را پوشش میدهد. همچنین خطوط حمایت و مقاومت را نیز برای شما ترسیم میکند.
دانلود اندیکاتور واگرایی AIO Divergence مفید تریدر
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش تحلیل تکنیکال را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش تحلیل تکنیکال در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
- تحلیل تکنیکال چیست؟ — انواع ابزارهای تحلیل تکنیکال (Technical Analysis)1
- حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال + انواع آن2
- دانلود و نصب مفید تریدر + PDF آموزشی MofidTrader3
- داینامیک تریدر: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا4
- خط روند (Trendline) چیست؟ — انواع خط روند5
- ادونس گت: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا6
- کندل چیست؟ + مهمترین انواع کندل ها7
- تریدینگ ویو (TradingView) چیست؟ — آموزش 0 تا 1008
- اندیکاتور چیست؟ + 7 اندیکاتور مهم در تحلیل تکنیکال9
- واگرایی چیست؟ انواع Divergence (معمولی، مخفی: مثبت، منفی)10
- پولبک چیست؟ انواع Pullback + استراتژی معاملاتی11
- تایم فریم (Timeframe) چیست؟ + انواع آن (دیلی، 4 ساعته و…)12
- کندل چکش چیست؟ — اعتبار و انواع الگوی چکش (Hammer)13
- کندل دوجی چیست؟ + انواع آن (دوجی سنجاقک، سنگ قبر و…)14
- اندیکاتور RSI چیست؟ + تنظیمات و فرمول RSI15
- اندیکاتور MACD چیست؟ کاربرد مکدی + تنظیمات16
- کندل پین بار چیست؟ + انواع پین بار (Pin Bar)17
- کندل مارابوزو (Marubozu) — انواع مارابوزو + استراتژی18
- اینگالف چیست؟ + انواع کندل اینگالف (Engulfing)19
- کندل مرد به دار آویخته — الگوی Hanging Man چیست؟20
بسیار عالی و آموزنده بود . درود برشما
سپاسگزارم ?
عالی بود
به زبان دیگه ای واگرایی رو گفته بودین
سلام
نظر لطف شماست
بسیار عالی بود، سپاسگزارم.
سلام
سپاس بخاطر نظر دلگرم کننده شما
خیلی خوب و ساده توضیح داده بودید ممنون
سلام
خوشحالم که برای شما مفید بود.
با سلام اگه ممکنه طرز کار با اندیکاتور AIO رو بفرمایین , متشکرم
سلام
در قسمت input نوع اندیکاتور مدنظرتون برای واگرایی رو انتخاب کنید. سایر تنظیمات مطابق زیر است:
Osc=29 – the number of the oscillator.
TH=true – bearish divergence.
TL=true – bullish divergence.
trend=true – support/resistance lines.
convergen = true – hidden divergence.
Complect = 1 – the distinguishing index of the indicator on the chart.
BackSteph = 0 – number of steps back h.
BackStepl = 0 – number of steps back l.
BackStep = 0 – number of steps back.
qSteps = 1 – number of displayed steps, no more than three.
LevDPl = 5 – DeMark level points (2 = the central bar will be above (below) the two bars on the left).
LevDPr = 1 – DeMark level points (2 = the central bar will be above (below) the two bars on the right).
period = 8 – period for iADX, iATR, iBearsPower, iBullsPower, iCCI, iDeMarker, iForce, iMomentum, iMFI, iRVI, iStdDev, iRSI, iRSI, iWPR.
ma_method = 0 – averaging method for iStochastic, iStdDev, iForce.
ma_shift = 0 – MA shift for iStdDev.
applied_price = 4 – applied price for iRSI, iRSI, iStdDev, iOBV, iOsMA, iMACD, iMomentum, iForce, iCCIiBullsPower, iBearsPower, iADX.
mode=0 – line index for iStochastic, iRVI, iMACD, iADX.
fast_ema_period = 12 – fast MA period for iOsMA, iMACD.
slow_ema_period = 26 – slow MA period for iOsMA, iMACD.
signal_period = 9 – signal line period for iOsMA, iMACD.
Kperiod = 13 – K line period for iStochastic.
Dperiod = 5 – D line period for iStochastic.
slowing = 3 – slowing for iStochastic.
price_field = 0 – applied price for iStochastic.
showBars = 1000 – if = 0, the indicator is displayed for the entire chart.
Trend_Down = true – resistance lines.
Trend_Up = true – support lines.
TrendLine = true – support/resistance lines.
HandyColour = true.
Highline = Red – HL channel color.
Lowline = DeepSkyBlue – LL channel color.
ChannelLine = false – channels parallel to trend lines.
Trend = 0 – 1 = only for UpTrendLines, -1 = only for DownTrendLines, 0 = for all TrendLines.
Channel = false – channels.
Regression = true – Linear Regression Channel, false – Standard Deviation Channel.
RayH = true – ray for the High channel.
RayL = true – ray for the Low channel.
ChannelH = Red – color of the High channel.
ChannelL = DeepSkyBlue – color of the Low channel.
STD_widthH = 1.0 – deviation size for the CHANNEL High object.
STD_widthL = 1.0 – deviation size for the CHANNEL Low object.
comment = false – display comments.
code = 159 – character code of the Wingdings font to display the extremums.
BuyStop = false – BuyStop levels.
SellLimit = false – SellLimit levels.
SellStop = false – SellStop levels.
BuyLimit = false – BuyLimit levels.
Alerts = false – Enable/Disable trading alerts.
Email = false – Enable/Disable email trading alerts.
Push = false – Enable/Disable push trading alerts