نمودارهای کندل استیک (شمعی – ژاپنی) یکی از پرکاربردترین نمودارها در تحلیل تکنیکال هستند که کندل ها (Candle) به عنوان اجزای اصلی آنها حاوی تمام اطلاعات قیمتی موردنیاز در آن تایم فریم خاص می‌باشند. اهمیت کندل (معنی فارسی: شمع) در تحلیل تکنیکال زمانی مشخص می‌شود که شما صرفا با دیدن نمودارهای شمعی و یافتن الگوهای CandleStick روند قیمتی را پیش‌بینی می‌کنید. وجه تمایز کندل‌ها در ارائه هیجانات و احساسات معامله‌گران بصورت بصری می‌باشد در واقع بیشترین اطلاعات قیمتی معاملات در یک دوره زمانی مشخص (از تایم‌فریم دقیقه‌ای تا روزانه و ماهانه) بصورت تصویری در یک کندل گنجانده می‌شود و معامله‌گران با بررسی شمع‌ها به سادگی می‌توانند رفتار آینده بازار را پیش‌بینی کنند. مفاهیم یک کندل در بحث آموزش تحلیل تکنیکال، پرایس اکشن، الگوهای شمعی – ژاپنی و… از اهمیت بالایی برخوردار است و اگر گام صفر تحلیل تکنیکال را یادگیری مفهوم کندل و انواع آن بدانیم اغراق نکرده ایم! در ادامه با پارس سهام همراه باشید.
سرفصل آموزشی:
- نمودار کندل استیک
- کندل چیست؟
- مفاهیم کندل‌ها در یک نگاه
- مهمترین الگوهای کندل استیک
- مارابوزو (Marubozu)
- دوجی (Doji)
- مرد به دار آویخته (Hanging Man)
- چکش (Hammer)
- ستاره دنباله دار (Shooting Star)
- ابر سیاه پوشاننده (Dark Cloud Cover)
- اینگالف نزولی (Bearish Engulfing)
- اینگالف صعودی (Bullish Engulfing)
- ستاره صبحگاهی در تحلیل تکنیکال (Morning Star)
- ستاره عصرگاهی (Evening Star)
- سه کلاغ سیاه (Three Black Crows)
نمودار کندل استیک در تحلیل تکنیکال
طبق اولین اصل تحلیل تکنیکال “قیمت، همه چیز است!” در واقع تکنیکالیست‌ها معتقدند تمامی عوامل موثر بر تغییرات قیمت در خود قیمت مستتر است و نیازی به دانستن آنها نیست در واقع فقط کافی است با استفاده از تحلیل نمودار، روند قیمتی را پیش‌بینی کنیم! بنابراین “نمودارهای قیمتی” نقش مهمی ایفا می‌کنند چرا که هر چه نمودار، اطلاعات کامل و بهتری را شامل شود می‌تواند باعث بهبود کارایی تحلیل شود. سه نوع نمودار در تحلیل تکنیکال وجود دارد:
- نمودار خطی (Line Chart)
- نمودار میله‌ای (Bar Chart)
- نمودار کندل استیک (CandleStick Chart)
نمودار خطی ساده‌ترین نمودار در تحلیل تکنیکال است که از اتصال نقاط قیمت پایانی (Close Price) در یک تایم‌فریم خاص بدست می‌آید. برای مثال مطابق شکل زیر با اتصال قیمت پایانی دلار در هر روز معاملاتی، نمودار خطی دلار در تایم فریم روزانه شکل می‌گیرد. شما هم با بنده موافق هستید که اطلاعات زیادی در این نمودار از بین رفته است! برای مثال شروع معاملات دلار در روز X با چه قیمتی بوده است؟ قیمت دلار در روز X در چه بازه‌ای نوسان داشته است؟ آیا در طول روز X روند قیمتی دلار افزایشی بوده یا کاهشی؟!
نمودار میله‌ای: همان‌طور که دیدیم نمودار خطی اطلاعات زیادی در اختیار ما قرار نمی‌دهد و حجم وسیع اطلاعات قیمتی در آن از بین می‌رود و صرفا بیانگر قیمت پایانی است! این نقطه ضعف، باعث بوجود آمدن نمودارهای میله‌ای و شمعی شد. اطلاعات قیمت در نمودار میله‌ای صرفا بصورت یک نقطه (قیمت پایانی) نیست بلکه بصورت یک خط عمودی (میله) شامل 4 پارامتر اصلی قیمت یعنی قیمت پایانی، آغازین، بیشترین و کمترین قیمت است. شکل زیر نمودار میله‌ای دلار در دوره زمانی روزانه را نشان می‌دهد.
ابتدای و انتهای میله به ترتیب بیانگر کمترین و بیشترین قیمت است همچنین قیمت بسته شدن و قیمت بازگشایی به ترتیب سمت راست و چپ میله بصورت دو خط افقی درج می‌شود بنابراین اگر خط افقی سمت راست بالاتر از خط افقی سمت چپ باشد میله صعودی است چرا که قیمت پایانی بیشتر از قیمت آغازین است و برعکس! در شکل زیر بصورت شماتیک اطلاعات مندرج روی یک میله نشان داده شده است.
شکل زیر مربوط به نمودار شمعی دلار در همان تایم فریم نمودارهای قبلی است مشکل نمودارهای میله‌ای، عدم فهم سریع اطلاعات هر میله است! این مشکل در نمودارهای کندل استیک با اضافه شدن بدنه حل شد که فهم راحت‌تر و سریع‌تر نمودارهای شمعی – ژاپنی را در پی دارد. همان‌طور که در نمودار میله‌ای، میله‌ها اجزای سازنده نمودار بودند در نمودار کندل استیک (CandleStick) کندل‌ها (Candle) به عنوان عنصر اصلی نمودار شناخته می‌شوند. استفاده از نمودارهای کندل استیک در بین تحلیل‌گران پرایس اکشن کاربرد فراوانی دارد.
کندل چیست؟
کندل در لغت به معنای شمع است و جزء اصلی نمودارهای کندل استیک می‌باشد که 4 پارامتر اصلی قیمت (قیمت پایانی، آغازین، بیشترین و کمترین قیمت) در یک تایم فریم خاص را شامل می‌شود و از دو بخش تشکیل می‌شود: بدنه (Real Body) و سایه (Shadow)؛ بدنه کندل بیانگر قیمت بسته شدن (Close Price) و قیمت بازگشایی (Open Price) است دو خطی که در ابتدا و انتهای بدنه قرار دارد به شادو یا همان سایه معروف است که سایه پایینی و بالایی به ترتیب معرف کمترین قیمت (Low Price) و بیشترین قیمت (High Price) هستند.
با توجه به قیمت پایانی (Close) و آغازین (Open) دو نوع کندل داریم: کندل صعودی یا نزولی؛ در واقع اگر قیمت پایانی بیشتر از قیمت آغازین باشد بیانگر کندل صعودی است که بدنه آن توخالی و با رنگ سفید نشان داده می‌شود همچنین اگر قیمت پایانی کمتر از قیمت بازگشایی باشد کندل نزولی خواهیم داشت و رنگ بدنه آن بصورت توپر و با رنگ سیاه خواهد بود. دقت بفرمایید که نمایش بدنه کندل صعودی و نزولی به ترتیب با رنگ سبز و قرمز رایج‌تر است شکل زیر مفهوم کندل را با جزئیات تمام نشان می‌دهد.
مفاهیم کندل‌ها در یک نگاه
می‌توان اولین کاربرد نمودار کندل استیک را فهم سریع و آسان نوسانات قیمت درنظر گرفت در واقع به راحتی و صرفا با دیدن کندل‌ها می‌توانیم کل معاملات یک تایم‌فریم را تحلیل کنیم چرا که هر کندل منعکس‌کننده عکس‌العمل و رفتار تمامی معامله‌گران در یک تایم‌فریم خاص است. برای مثال “کندل دوجی” بیانگر تشویش و بی‌تصمیمی معامله‌گران است! یا کندل مشکی (قرمز) نشان از قدرت فروشندگان و شمع سفید (سبز) نشان از قدرت خریداران دارد و هر چه طول بدنه کندل بلندتر باشد قدرت بیشتری از خرید یا فروش را نشان می‌دهد. در ادامه چند تفسیر ابتدایی از کندل‌ها را خدمت‌تان بیان می‌کنیم که صرفا با نیم‌نگاهی به نمودار شمعی می‌توان این مفاهیم را برداشت کرد.
- بدنه مشکی یا قرمز هر کندل بیانگر کمتر بودن قیمت پایانی از قیمت آغازین است و نشان از قدرت بالای فروشندگان دارد.
- بدنه سفید یا سبز هر کندل بیانگر بیشتر بودن قیمت پایانی از قیمت آغازین است و نشان از قدرت بالای خریداران دارد.
- طول سایه‌ها نیز بیانگر دامنه نوسان قیمت می‌باشد که با توجه به رنگ بدنه می‌تواند مفاهیم مهمی را به معامله‌گران گوشزد کند برای مثال بلند بودن طول سایه بالایی در یک کندل صعودی نشان از قدرت بالای خریداران و افزایش تقاضای خرید می‌دهد چرا که خریداران حاضر به خرید سهام با قیمتی بالاتر از قیمت پایانی هستند.
- بلند بودن طول سایه پایینی در یک کندل نزولی نیز نشان از قدرت بالای فروشندگان و افزایش تقاضای فروش دارد چرا که فروشندگان حاضر به فروش سهام با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت پایانی هستند.
مهمترین الگوهای کندل استیک
همان‌طور که در مقالات قبلی مفصل بحث کردیم اساس تحلیل تکنیکال بر این جمله استوار است که “با تشخیص خطوط حمایت و مقاومت و ترسیم خط روند، در جهت روند فعلی معامله کنید!” الگوهای کندل استیک طبق اصل سوم تحلیل تکنیکال (تاریخ تکرار می‌شود!) شکل گرفته‌اند در واقع از آنجایی که معامله‌گران عکس‌العمل یکسانی در شرایط مشابه دارند با شناسایی واکنش بازار به قرارگیری خاص کندل‌ها کنار یکدیگر، الگوهای شمعی ساخته می‌شوند. تقریبا بیشتر الگوهای کندل استیک برای پیش‌بینی بازگشت روند در نقاط حمایتی و مقاومتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و الگوهای کمی برای تایید و ادامه‌دار بودن روند فعلی وجود دارند. الگوهای شمعی با توجه به ترتیب قرارگیری چند کندل و بررسی طول بدنه و سایه آنها انواع مختلفی دارند مثل الگوهای یک، دو و سه کندلی. در ادامه مهمترین الگوهای کندل استیک را بصورت مختصر خدمت شما تشریح خواهیم کرد.
1. کندل مارابوزو
به یک کندل صعودی بدون سایه (بدنه سفید یا سبز)، الگوی مارابوزو سفید یا Bullish Marubozu می‌گویند که یک روند صعودی و بازار گاوی را در پی خواهد داشت چرا که این الگو نشان از افزایش سطح تقاضا و فشار خرید معامله‌گران دارد.
به یک کندل نزولی بدون سایه (بدنه سیاه یا قرمز)، الگوی ماروبوزو سیاه یا Bearish Marubozu می‌گویند که یک روند نزولی و بازار خرسی را در پی خواهد داشت چرا که این الگو نشان از افزایش سطح عرضه و فشار فروش معامله‌گران دارد در شکل زیر این دو الگو نشان داده شده است. در این دو الگو، هر چه طول بدنه شمع بلندتر باشد قدرت بیشتری از خرید یا فروش را نشان می‌دهد.
2. الگوی کندل استیک دوجی (Doji)
الگوی دوجی نیز جزء الگوهای تک کندلی است بدین صورت که بدنه کندل بسیار کوتاه و عموما بصورت یک خط نازک می‌باشد و به معنی یکسان بودن قیمت بازگشایی و قیمت پایانی است. الگوی دوجی در تحلیل تکنیکال بیانگر تشویش و بی‌تصمیمی معامله‌گران است. همراه شدن Doji با الگوی قبلی نتایج جالبی در پی دارد:
- اگر الگوی دوجی همراه با ماروبوز سفید باشد نشان از تضعیف قدرت خریداران و احتمال افزایش فشار فروش دارد بنابراین کاهش قدرت روند صعودی را در پی دارد و باید با احتیاط بیشتری نسبت به خرید سهام اقدام کرد!
- اگر الگوی دوجی همراه با ماروبوز سیاه باشد نشان از تضعیف قدرت فروشندگان و احتمال افزایش فشار خرید دارد بنابراین کاهش قدرت روند نزولی را در پی دارد و احتمال توقف روند کاهشی قیمت وجود دارد!
در حالت کلی 4 نوع الگوی کندل استیک دوجی داریم: پایه بلند، سنگ قبر، سنجاقک و چهار قیمت!
| الگوی دوجی پایه بلند: بدنه نازک، سایه بلند از هر دو طرف | برابر بودن فشار عرضه و تقاضا و تشویش و دودلی معامله‌گران |
| کندل دوجی سنگ قبر: بدنه نازک، سایه بلند از بالا | قدرت زیاد فروشندگان و در نتیجه سیگنال قوی فروش در انتهای روند صعودی |
| الگوی دوجی سنجاقک: بدنه نازک، سایه بلند از پایین | قدرت زیاد خریداران و در نتیجه سیگنال خرید در انتهای روند نزولی |
| کندل دوجی چهار قیمت: بدنه و سایه کوتاه! | بیانگر صف خرید و فروش |
3. الگوی مرد به دار آویخته (Hanging Man)
ویژگی الگوی Hanging Man (مرد به دار آویخته یا مرد اعدامی) عدم وجود سایه بالایی کندل یا کوتاه بودن آن می‌باشد همچنین سایه پایینی باید حداقل 2 برابر بدنه باشد. این الگو در انتهای یک روند صعودی و در نقاط مقاومت رخ می‌دهد و به علت قدرت زیاد فروشندگان و افزایش سطح عرضه، بیانگر تغییر روند صعودی به نزولی است و اگر رنگ بدنه مشکی (قرمز) باشد قدرت الگوی مرد به دار آویخته بیشتر خواهد بود.
4. کندل چکش (Hammer) در تحلیل تکنیکال
در این الگو، سایه پایینی 2 تا 3 برابر بدنه کندل است و سایه بالایی نداریم یا خیلی کوتاه می‌باشد. این الگو در انتهای یک روند نزولی و در نقاط حمایت رخ می‌دهد و نشان از افزایش سطح تقاضا و شکل‌گیری روند صعودی دارد. رنگ بدنه اهمیت زیادی ندارد اما رنگ سفید (سبز) بدنه، بیانگر قدرت بیشتر الگو برای بازگشت و تغییر روند نزولی به صعودی خواهد بود. این الگو به پین بار صعودی نیز معروف است.
الگوی چکش معکوس (Inverted Hammer) مشابه الگوی قبلی است با این تفاوت که سایه بالایی 2 برابر بدنه کندل است و سایه پایینی خیلی کوتاه می باشد اما دقت بفرمایید که این الگو از اعتبار کمتری برای بازگشت و تغییر روند نزولی به صعودی برخوردار است.
5. الگوی ستاره دنباله دار (Shooting Star)
این الگو که به پین بار نزولی معروف است در انتهای روند صعودی شکل می‌گیرد. سایه بالایی حداقل 2 برابر بدنه است و کندل فاقد سایه پایینی (یا خیلی کوتاه) می‌باشد. الگوی شوتینگ استار (ستاره ثاقب) بیانگر افزایش تقاضای فروش و در نتیجه تغییر روند صعودی به نزولی است و اگر رنگ بدنه سیاه باشد (کندل نزولی – بدنه قرمز) قدرت بازگشت روند بیشتر خواهد بود. اگر بعد از تشکیل الگوی ستاره دنباله دار، یک کندل پایین‌تر از کف قیمتی شکل بگیرد می‌توان آنرا سیگنال قوی فروش دانست.
6. الگوی ابر سیاه پوشاننده (Dark Cloud Cover)
جز الگوهای دو کندلی و بازگشتی است که تغییر روند صعودی به نزولی را در پی دارد بدین صورت که در یک روند صعودی ابتدا یک شمع سفید با بدنه نسبتا بلند و سپس کندلی با رنگ سیاه تشکیل خواهد شد شمع قرمز باید حداقل 50% بدنه کندل سبز را شامل شود و سقف قیمتی آن باید بالاتر از سقف شمع سیاه باشد. تشکیل این الگو در نقطه مقاومت باعث قدرت بیشتر آن در تغییر روند خواهد بود.
7. الگوی اینگالف نزولی (Bearish Engulfing)
این الگو که به پوشای نزولی نیز معروف است در بازار خرسی و هنگام تغییر روند صعودی به نزولی تشکیل می‌شود بدین صورت که یک کندل قرمز، یک یا چند شمع قبلی خود را شامل می‌شود! و پوشش بیشتر کندل‌ها باعث افزایش قدرت بازگشتی آن خواهد شد. کندل سیاه باید شمع سفید قبل خود را کامل پوشش دهد بدین صورت که قیمت آغازین و پایانی آن باید بیشتر از قیمت پایانی و آغازین کندل سبز قبلی باشد.
8. الگوی اینگالف صعودی (Bullish Engulfing)
این الگو در بازار گاوی و انتهای روند نزولی شکل می‌گیرد بدین‌صورت که یک کندل سبز، یک یا چند شمع قبلی خود را پوشش می‌دهد و هر چه کندل‌های بیشتری را شامل شود قدرت بازگشت آن بیشتر خواهد بود. کندل سفید باید شمع سیاه قبل خود را کامل بپوشاند. شناسایی این الگو در نقاط حمایتی معتبر می‌تواند به عنوان سیگنال خرید تلقی شود.
9. الگوی ستاره صبحگاهی در تحلیل تکنیکال (Morning Star)
از الگوهای سه کندلی و برگشتی صعودی است بدین صورت که در پایان یک روند نزولی، یک کندل سیاه بلند تشکیل می‌شود که روند نزولی فعلی را تایید می‌کند سپس شمع دوم با بدنه‌ای کوچک و پایین‌تر از بدنه شمع اول شکل می‌گیرد رنگ بدنه شمع دوم اهمیت ندارد! آخرین کندل در بالای بدنه شمع دوم و با رنگ سفید ظاهر می‌شود و باید حداقل 50% بدنه شمع اول را پوشش دهد. دقت بفرمایید که کوچک بودن بدنه شمع دوم و شباهت آن با ستاره! دلیل نامگذاری این الگو است و به شمع میانی، ستاره نیز می‌گویند!
10. الگوی ستاره عصرگاهی (Evening Star)
نقطه مقابل الگوی قبلی است! یعنی در پایان یک روند صعودی شکل می‌گیرد و نشان از برگشت روند صعودی دارد و جزء الگوهای قوی برگشتی است. در این الگو شمع اول بصورت یک کندل بلند سفید، شمع دوم با بدنه‌ای کوچک و بالاتر از شمع اول و نهایتا آخرین کندل در زیر بدنه ستاره و با رنگ سیاه ظاهر می‌شود که قیمت پایانی آن زیر خط میانی بدنه شمع اول است. ستاره عصرگاهی سیاره زهره است که قبل از تاریکی هوا ظاهر می‌شود! برخلاف ستاره صبحگاهی (سیاره عطارد) که نشانه طلوع آفتاب است!
11. الگوی سه کلاغ سیاه (Three Black Crows)
یکی از الگوهای پرقدرت تحلیل تکنیکال جهت بازگشت روند نزولی است سه کندل سیاه با اندازه‌های تقریبا یکسان، سیگنال کاهش قیمت را صادر می‌کنند! این الگو بیانگر فشار عرضه و فروشندگان قوی است. در مقابل این الگو، الگوی سه سرباز سفید (Three White Soldiers) قرار دارد که 3 کندل سبز پشت سر هم نوید یک روند صعودی و افزایش قیمت را می‌دهند.
سعی کردیم معروف‌ترین الگوهای کندل استیک را خدمت شما بیان کنیم اما مدنظر داشته باشید که الگوهای شمعی محدود به این چندین مورد نیست انشاالله در مقالات بعدی بصورت مفصل پیرامون الگوهای شمعی – ژاپنی همراه با مثال‌های عملی از بورس تهران، فارکس و سایر بازارهای مالی صحبت خواهیم کرد.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش تحلیل تکنیکال را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش تحلیل تکنیکال در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.
- تحلیل تکنیکال چیست؟ — گام به گام + به زبان ساده1
- حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال — آموزش کامل2
- دانلود مفید تریدر + روش جدید نصب و PDF آموزشی3
- داینامیک تریدر: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا4
- خط روند در تحلیل تکنیکال — آموزش کامل5
- ادونس گت: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا6
- کندل چیست؟ + مهمترین انواع کندل ها7