پولبک (Pullback) چیست؟ انواع پولبک+استراتژی معاملاتی

پولبک یک حرکت قیمتی موقت در خلاف جهت روند فعلی است که در انتهای آن، برگشت به روند اصلی را خواهیم داشت. طبق یک تحقیق علمی معتبر، از هر 10 سطح حمایت و مقاومت شکسته شده، در 6 مورد قیمت‌ها تلاش می‌کنند این سطوح شکسته شده را پس بگیرند اما هرگز این اتفاق رخ نمی‌دهد و صرفا شاهد یک پولبک خواهیم بود. Pullback جزء مفاهیم کلیدی آموزش تحلیل تکنیکال است چرا که با شناسایی به موقع آنها و ترکیب با سایر ابزارهای تحلیلی، می‌توانید پوزیشن‌های خرید و فروش بسیار مناسبی را شکار کنید و بازدهی معاملات خود را افزایش دهید. در ادامه با چند مثال عملی از پولبک در فارکس، ارز دیجیتال (Cryptocurrency)، بورس تهران، تمام مفاهیم را به شما آموزش خواهیم داد.

مفهوم و تعریف پولبک چیست؟

پولبک تلفظ واژه انگلیسی Pullback است و معادل فارسی ندارد! معنی آن طبق دیکشنری مریام بصورت “a pulling back” یعنی “عقب نشینی” است و در بازارهای مالی مفهومی کاملا مشابه معنی خود دارد. پولبک در تحلیل تکنیکال به معنی توقف موقتِ روند فعلی با حرکت در خلاف جهت آن است که در انتهای آن، ادامه حرکت در جهت روند را خواهیم داشت (باید حداقل 1 کندل در خلاف جهت حرکت قیمت شکل بگیرد). این جمله را تکرار و عمیقا درک کنید تا فهم ادامه مطالب برای شما آسان باشد: “پولبک یعنی حرکت موقت در خلاف جهت روند حرکتی قیمت!“

تذکر: Pullback به معنای کاهش قیمت نیست! در واقع منظور از عقب‌نشینی یعنی در حرکت صعودی، کاهش قیمت و در حرکت نزولی، افزایش قیمت داشته باشیم!

برای مثال مطابق شکل زیر فرض کنید افزایش قیمت باعث شکسته شدن خط مقاومت و ثبت چند کندل بالای این خط شود عموما (نه همیشه!) افزایش قیمت پس از شکست خط مقاومت داومی ندارد! و قیمت سعی در نفوذ به زیر خط مقاومت شکسته شده دارد! حال اگر این کاهش قیمت تا محدود خط مقاومت ادامه داشته باشد و با لمس آن، قیمت‌ها دوباره گارد صعود بگیرند این عقب نشینی قیمت را پولبک می‌گوییم! در ادامه به بررسی انواع آن، دلایل وقوع، نحوه تایید و شکست و استراتژی‌های معاملاتی مربوطه می‌پردازیم.

نکته: همین ابتدای کار این نکته را گوشزد کنم که پولبک (Pullback)، بازگشت قیمت (Reversal) و اصلاح (Correction) مفاهیمی جداگانه در تحلیل تکنیکال هستند و نباید بجای یکدیگر استفاده شوند.در ادامه این مقاله آموزشی، مفصل به این موضوع خواهیم پرداخت.

چرا پولبک اتفاق می افتد؟

پشت پرده حرکت قیمت‌ها در هر بازار مالی مرتبط با بحث روانشناسی رفتار معامله‌گران است! در واقع قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و عرضه و تقاضا نیز بر اساس تفکر معامله‌گران. تریدرهای مختلف در یک موقعیت یکسان، رفتارهای متفاوتی دارند چرا که برخی افراد دیدگاه بلندمدت دارند برخی کوتاه مدت و عده‌ای هم صرفا نوسان‌گیر هستند! همچنین استراتژی‌های معاملاتی مختلف، ریسک‌پذیری متفاوت، تحلیل تکنیکال متنوع و… باعث بروز رفتارهای متفاوت تریدرها می‌شود. حال فرض کنید یک نمودار قیمتی خط مقاومت خود را شکسته است در این موقعیت می‌توانیم 3 برخورد متنوع معامله‌گران را متصور شویم:

1. نوسانگیرها ترجیح می‌دهند حوالی خط مقاومت سیو سود کرده و از معامله خارج شوند.
2. برخی افراد با درنظر گرفتن چشم‌انداز مثبت، شکست خط مقاومت را به منزله ادامه روند صعودی می‌دانند و بعد از شکست اقدام به خرید می‌کنند.
3. برخی افراد با ریسک منطقی، ترجیح می‌دهند ادامه روند معاملات را مشاهده کنند تا بتوانند با مشاهده سیگنال‌های بیشتر، از شکست خط مقاومت اطمینان حاصل کنند و سپس اقدام به خرید در قیمت‌هایی پایین‌تر و حوالی خط حمایت جدید کنند!

با توجه به قدرت هر کدام از این 3 گروه، پرایس اکشن متفاوتی خواهیم داشت! اما در اکثر موارد (نه همیشه!) از آنجایی که با تایید شکست خط مقاومت، ریسک معاملات کاهش می‌یابد تریدرها در خرید صبر می‌کنند تا شکست مقاومت تایید شود! بنابراین با افزایش فشار عرضه توسط نوسانگیرها، کاهش موقت قیمت (پولبک)را خواهیم داشت. حال اگر اکثر معامله‌گران چشم‌انداز صعودی برای نمودار متصور باشند کاهش قیمت تا حوالی خط حمایت جدید، به منزله فرصت مناسب خرید درنظر گرفته می‌شود و با افزایش فشار تقاضا، قیمت‌ها در جهت روند فعلی دوباره گارد صعودی می‌گیرند. البته 2 حالت دیگر نیز وجود دارد:

• افزایش تقاضا پس از شکست خط مقاومت باعث ادامه پیدا کردن روند صعودی شود و هیچ پولبکی رخ ندهد!
• بعد از Pullback، کاهش قیمت همچنان ادامه پیدا کند و قیمت‌ها زیر خط مقاومتِ شکسته شده دوباره تثبیت شوند! در این حالت کاهش قیمت به منزله پولبک نیست!

طبق چارت زیر مربوط به نمودار لگاریتمی جفت ارز دلار – یورو، در 2 نقطه خط مقاومت شکسته شده است که در نقطه اول، فروشندگان با افزایش فشار عرضه، خط مقاومت را پس گرفتند! اما در نقطه دوم افزایش تقاضا باعث پولبک خارجی به خط مقاومت شد که بیانگر سیگنال صعود است. بنابراین باید منتظر سیگنال اتمام پولبک برای خرید و فروش بمانیم!

نکته: گاهی پولبک صرفا به علت از دست رفتن اعتماد معامله‌گران بصورت موقت بخاطر انتشار برخی اخبار گمراه‌کننده رخ می‌دهد!

انواع پولبک

انواع پولبک بر اساس قدرت روند و مقدار تغییر قیمت به سه دسته تقسیم می‌شوند: 1) پولبک معمولی، 2) داخلی، 3) خارجی. نمی‌توان صرفا یک دسته‌بندی خاص درنظر گرفت! به طوری که طبق یک دسته بندی دیگر، انواع پولبک بر اساس الگوی کندل ها به دو نوع ساده و پیچیده دسته‌بندی می‌شوند.

1. پولبک معمولی: روند حرکتی قیمت، از حوالی نقطه برخورد با سطوح شکسته شده، معکوس می‌شود. در واقع برگشت قیمت‌ها همراه با لمس سطوح شکسته شده رخ می‌دهد.
2. پولبک داخلی: روند حرکتی قیمت بعد از برخورد با سطوح شکسته شده، معکوس می‌شود یعنی برگشت قیمت‌ها بعد از لمس و نفوذ به داخل سطوح شکسته شده اتفاق می‌افتد. این نوع بیانگر ضعف در قدرت روند فعلی است و نشان از تشویش و دودلی معامله‌گران دارد. چه بسا در ادامه با اصلاح قیمت مواجه شویم بنابراین باید احتیاط کرد!
3. پولبک خارجی: روند حرکتی قیمت قبل از برخورد با سطوح شکسته شده، معکوس شود بدین معنی که قبل از لمس و بدون نفوذ به داخل سطوح شکسته شده، برگشت قیمت خواهیم داشت. این نوع، نسبت به انواع قبلی از قدرت بیشتری برخوردار است و سیگنال قوی بودن روند فعلی را صادر می‌کند.

طبق یک دسته‌بندی دیگر انواع پولبک به 2 دسته تقسیم می‌شوند: 1. ساده (Simple)، 2. کمپلکس یا همان پیچیده (Complex).

1. پولبک ساده (Simple): همانطور که از اسمش پیداست به سادگی الگوی Pullback را تشخیص می‌دهید! شروع روند، اصلاح قیمت و ادامه روند، همگی در قالب یک الگوی هارمونیک ABCD تشکیل می‌شود.
2. پولبک پیچیده (Complex – کمپلکس): تشخیص این نوع کار ساده‌ای نیست! و عموما در بازارهای ساید (خنثی – بدون روند) و در قالب یک الگوی کلاسیک ادامه‌دهنده مثل الگوی کنج (Wedge)، پرچم (Flag)، پرچم سه گوش (Pennant) و مستطیل (Rectangle) رخ می‌دهد! بنابراین آشنایی با الگوهای بازگشتی بسیار مهم است. در آموزش مربوط به الگوهای کلاسیک عمیقا به این موضوع خواهیم پرداخت.

همچنین انواع پولبک بر اساس نوع ابزار و مفهوم تحلیل تکنیکال مطابق تقسیم‌بندی زیر است:

• سطوح حمایت و مقاومت
• خط روند
• فیبوناچی اصلاحی
• مووینگ اوریج (Moving Average – میانگین متحرک)

استراتژی‌های معاملاتی پولبک

خطوط حمایت و مقاومت

یکی از مرسوم‌ترین حالاتی که احتمال وقوع پولبک در آن وجود دارد هنگام شکست سطوح حمایت و مقاومت است که با تغییر نقش این سطوح به یکدیگر روبه‌رو خواهیم شد. در این حالت دو استراتژی زیر می‌تواند مفید باشد البته نیاز به تذکر نیست که صرفا استفاده از یک ابزار تحلیلی کارساز نیست و بایستی از سایر روش‌ها و ابزارهای تحلیل تکنیکال بصورت همزمان بهره ببرید تا دقت تحلیل شما افزایش یابد.

• پس از شکست یک خط حمایت معتبر و مشاهده پولبک مناسب، پوزیشن فروش بگیرید.
• پس از شکست یک خط مقاومت قوی و مشاهده نشانه‌های یک Pullback مناسب، پوزیشن خرید بگیرید.

برای مثال مطابق شکل زیر که مربوط به جفت ارز یورو – دلار است بعد از شکست خط حمایت و پولبک به این خط، فرصت مناسبی برای ترید در پوزیشن شورت (Short) است.

شکل زیر مربوط به سهام پلتفرم متاورس است بعد از شکست خط مقاومت، پولبکی به این خط داریم اما دقت بفرمایید دوباره قیمت تا حوالی خط حمایت (همان خط مقاومت شکسته شده که حالا نقش حمایتی را ایفا می‌کند!) افت می‌کند با توجه به واکنش مثبت به خط حمایت و استفاده از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مثل اندیکاتور مووینگ اوریج (50 روزه) می‌توان به ادامه روند صعودی امیدوار بود.

پولبک به خط روند

وقتی یک خط روند ترسیم می‌کنیم 2 حالت کلی می‌تواند اتفاق بیفتد: الف) شکست خط روند، ب) اصلاح روند با شکل‌گیری یک موج اصلاحی.

شکست خط روند و تغییر جهت کلی

همانطور که بارها گفتیم “خط روند اصل و اساس تحلیل تکنیکال است”. قطعا هر روندی تا قیامت پابرجا نخواهد ماند و روزی تغییر جهت می‌دهد! پس از مشاهده شکست خط روند، اگر یک پولبک قوی (نشانه‌ها: عدم کاهش Volume، عمق زیاد شامل چندین کندل) رخ دهد احتمال تغییر روند قوت می‌گیرد و حال می‌توان در جهت روند جدید معامله کرد.

تذکر: قطعا استفاده از این استراتژی در روندهای بلندمدت، صبر و حوصله معامله‌گران را می‌طلبد!

مطابق شکل زیر که مربوط به شاخص کل هم وزن بورس تهران است بعد از شروع روند صعودی و سپس شکست خط روند نزولی با یک پولبک چند کندلی، می‌توان به ادامه روند صعودی شاخص کل امیدوار بود! برای تغییر روند نزولی به صعودی باید سقف و کف‌های جدید بالاتر از سقف و کف‌های قبلی تشکیل شود. همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید بعد از Pullback، روند افزایشی شاخص را داریم اما در انتهای آن، با اصلاح شدید مواجه شدیم (این کاهش به منزله پولبک نیست!) که بیانگر عدم توانایی شاخص کل برای تغییر روند است.

اصلاح جزئی روند

 مفهوم دوم، مربوط به ریز موج‌های اصلاحی است که با واکنش قیمت‌ها به خط روند همراه هستند. مطابق شکل زیر (چارت روزانه نماد بورسی فاراک) پولبک به خط روند صعودی را مشاهده می‌کنید که چندین بار رخ داده است.

پولبک در سطوح فیبوناچی اصلاحی (ریتریسمنت)

خیلی از مفاهیم تحلیل تکنیکال، ارتباط کاملا مستقیمی با یکدیگر دارند و نمی‌توان تفکیک خاصی بین آنها قائل شد. سطوح فیبوناچی از تقسیم اعداد سری فیبوناچی بدست می‌آید و انتظار داریم بازار نسبت به این اعداد واکنش نشان بدهد. هنگامی که قیمت در یک روند صعودی، کاهش می‌یابد انتظار داریم این افت قیمت تا حوالی “سطوح فیبوناچی اصلاحی” رخ دهد بنابراین به دلیل عقب‌نشینی قیمت‌ها در فیبوناچی ریتریسمنت می‌توان مفهوم Pull backs را برای آن متصور شویم یعنی کاهش قیمت تا این سطوح را به عنوان پولبک به سطوح فیبوناچی درنظر بگیریم.

برای مثال مطابق شکل زیر که مربوطه به چارت لگاریتمی بیت کوین است پس از صعود تا حوالی 40 هزار دلار، با یک پولبک عمیق به سطح 38.2 فیبو، اصلاح قیمت خواهیم داشت و سپس ادامه روند صعودی از سر گرفته می‌شود (واکنش نمودار به سطح 23.6 فیبو نیز می‌تواند به عنوان Pullback درنظر گرفته شود!). دقت بفرمایید در ادامه روند صعودی، عمق هر کدام از اصلاح قیمت‌های بعدی نیز توسط سطوح فیبوناچی ریتریسمنت قابل پیش‌بینی است.

نکته: همچنین نقاط شروع و پایان Pullback نیز توسط فیبوناچی اصلاحی قابل پیش‌بینی است در واقع می‌توان از ابزار فیبوناچی ریتریسمنت بهره برد و عمق پولبک را شناسایی کرد.

پولبک به میانگین متحرک (اندیکاتور مووینگ اوریج)

Moving Average می‌تواند به عنوان سطوح حمایت و مقاومت دینامیک (پویا) درنظر گرفته شود و دقیقا مفهومی مشابه خطوط حمایت و مقاومت استاتیک را برای آن تصور کرد. هنگام استفاده از اندیکاتور میانگین متحرک، استراتژی مناسب برای پولبک به خط EMA بصورت زیر است:

• پس از شکست خط میانگین متحرک به سمت پایین، منتظر واکنش بازار می‌مانیم! با تایید پولبک به خط Moving Average احتمالا با کاهش قیمت روبه‌رو خواهیم بود.
• شکست خط میانگین متحرک به سمت بالا و تایید پولبک به خط MA، نوید شروع یک روند صعودی را می‌دهد و می‌توان پوزیشن خرید گرفت.

برای مثال مطابق شکل زیر که مربوط به نمودار لگاریتمی اتریوم است:

1. در مرحله اول Pullback به خط میانگین متحرک شکسته شده و ادامه روند نزولی را مشاهده می‌کنید.
2. سپس دوباره خط مووینگ اوریج 50 روزه، رو به بالا شکسته شده و تغییر روند نزولی به صعودی را داریم که با یک پولبک به خط مووینگ اوریج همراه است اما همچنان روند کلی اتریوم نزولی است.
3. با واکنش نسبت به خط روند نزولی و سپس شکست خط EMA روند نزولی از سر گرفته می‌شود.
4. در مرحله آخر با شکست همزمان خط روند نزولی و Moving Average رو به بالا، می‌توان انتظار شروع یک روند صعودی را داشت.

پولبک و پرایس اکشن (الگوهای کندلی)

اگر قصد ورود به معامله بر اساس پولبک‌ها را دارید تکنیک‌های متنوعی وجود دارد یکی از این تکنیک‌های کاربردی، توجه به کندل‌های بازگشتی است. مشاهده یک کندل بازگشتی مثل کندل چکش، چکش معکوس، ستاره صبحگاهی، دوجی، پین بار و… در انتهای یک پولبک می‌تواند احتمال چرخش حرکت قیمت‌ها را قوت بخشد و نقطه مناسبی برای ورود به معامله (پوزیشن خرید یا فروش) باشد.

تفاوت Reversal، Correction Price و Pullback

توانایی تشخیص تفاوت بین مفاهیم بازگشت قیمت (Reversal)، اصلاح قیمت (Correction) و پولبک (Pullback) یکی از نکات کم توجه در تحلیل تکنیکال است! هر معامله‌گری باید توان تشخیص این نکته را داشته باشد که افت قیمت صرفا یک پولبک موقت است یا یک اصلاح کوتاه مدت و یا حتی یک بازگشت قیمت (شروع یک روند نزولی بلند مدت). به همین خاطر تصمیم گرفتیم چند جمله‌ای پیرامون این موضوع برایتان بنویسیم!

• Reversal در یک بازه بلندمدت رخ می‌دهد اما پولبک و اصلاح قیمت در بازه‌های کوتاه مدت شکل می‌گیرند و صرفا شامل چند کندل می‌شوند.
• Reversal یک تغییر دائمی در روند فعلی، اما Pullback صرفا توقف موقت روند است. در واقع پولبک یک عقب‌نشینی موقت قیمت است نه یک برگشت دائمی قیمت‌ها!
• عمق کاهش قیمت در Correction بیشتر از 10% و کمتر از 20% رشد اخیر است. در Reversal نیز با افت‌های بیشتر از 20% روبه‌رو هستیم.

در شکل زیر پولبک های مختلفی به خط روند را مشاهده می‌کنید. اصلاح قیمتی نیز در اواسط مسیر صعودی رخ داده است. در مرحله آخر با شکست خط روند و پولبک به آن، تغییر جهت روند قوت می‌گیرد که با شکست خط حمایتی و خط مووینگ اوریج 50 روزه به سمت پایین، شکل‌گیری روند نزولی تایید می‌شود (می‌توانید از سایر اندیکاتورها مثل اندیکاتور RSI، بولینگر باند و اندیکاتور MACD نیز استفاده کنید). نهایتا همانطور که مشاهده می‌کنید چارت با یک بازگشت قیمت (Reversal) و افت شدید همراه شد!

نحوه تشخیص

1. اندیکاتورها: با استفاده از اندیکاتورهایی مثل مووینگ اوریج، باند بولینگر و pivot pointsها.
2. قدرت روند: هر چه قدرت روند فعلی بیشتر باشد احتمال اینکه تغییر جهت حرکت قیمت‌ها بیانگر پولبک باشد بیشتر خواهد بود اما در روندهای ضعیف‌تر، هر تغییر در حرکت قیمت را باید به عنوان سیگنال بازگشت روند درنظر گرفت!
3. حجم معاملات (Volume): افزایش حجم معاملات هنگام شکست سطوح حمایت و مقاوت می‌تواند مُهر تاییدی بر تشکیل یک پولبک قوی باشد. کاهش Volume در انتهای Pullback شناسایی شده، بیانگر قدرت بیشتر فروشندگان و هشدار شکل‌گیری یک Reversal است.

نکته: بعد از یک روند قوی یا یک موج پرقدرت عموما پولبک خواهیم داشت نه بازگشت قیمت! البته دقت بفرمایید که توجه همزمان به الگوهای بازگشتی، الگوهای کندل استیک، ابزار فیبوناچی اصلاحی، هشدارهای اندیکاتورها، واگرایی و سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال ضروری است و می‌تواند کمک شایانی به تشخیص Pullback و Reversal کند.

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش تحلیل تکنیکال را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش تحلیل تکنیکال در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.

• تحلیل تکنیکال چیست و چه کاربردی دارد؟1
• آموزش کامل حمایت و مقاومت و انواع آن در تحلیل تکنیکال2
• دانلود مفید تریدر — روش جدید نصب + PDF آموزشی مفیدتریدر3
• داینامیک تریدر: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا4
• خط روند (Trendline) چیست؟ — نحوه ترسیم + انواع خط روند5
• ادونس گت: دانلود، نصب + آموزش انتقال دیتا6
• کندل چیست؟ + مهمترین انواع کندل ها7
• آموزش رایگان و ساده تریدینگ ویو (TradingView)8
• اندیکاتور (indicator) چیست؟ + مهمترین انواع اندیکاتورها9
• واگرایی (Divergence) چیست؟ + انواع واگرایی (منفی، مثبت)10
• پولبک (Pullback) چیست؟ انواع پولبک+استراتژی معاملاتی11
• تایم فریم (Timeframe) چیست؟ + انواع آن (دیلی، 4 ساعته و…)12
• کندل چکش چیست؟ + الگوی چکش معکوس، اعتبار و تایید13
• کندل دوجی چیست؟ + انواع آن (دوجی سنجاقک، سنگ قبر و…)14
• اندیکاتور RSI چیست؟ + تنظیمات و فرمول RSI15
• آموزش اندیکاتور MACD (مکدی) در تحلیل تکنیکال16
• کندل پین بار چیست؟ + انواع پین بار (Pin Bar)17
• کندل مارابوزو چیست؟ + انواع کندل Marubozu18
• اینگالف چیست؟ + انواع کندل اینگالف (Engulfing)19