اولویت شرکت در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران، با سهامداران فعلی شرکت است. بنابراین شرکت‌ها برای اجرای این اولویت، سهام جدیدی به نام “حق تقدم” منتشر می‌کنند. به هر کدام از سهامداران فعلی شرکت با توجه به درصد مالکیت‌شان، تعداد مشخصی برگه حق تقدم سهام تعلق می‌گیرد. برای مثال در افزایش سرمایه 200 درصدی، تعداد آن 2 برابر تعداد سهام سهامدار است. در این آموزش بورس به واکاوی مفهوم حق تقدم سهام، فرمول محاسبه قیمت و تعداد آن، مدت زمان و نحوه تبدیل به برگه سهام عادی، نحوه خرید و فروش و نکات مهم آن خواهیم پرداخت.
حق تقدم سهام چیست؟
یکی از دلایل افزایش سرمایه شرکت‌ها، تامین منابع مالی موردنیاز جهت اجرای طرح‌های توسعه‌ای شرکت است. یکی از روش‌های جذب این نقدینگی، “افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران” است. در این روش با توجه به درصد افزایش سرمایه و تعداد سهام هر سهامدار (درصد مالکیت‌شان)، تعدادی برگه به اسم “حق تقدم سهام” به آنها تعلق می‌گیرد. سهامداران نیز به ازای هر برگه، باید مبلغی را به حساب شرکت واریز کنند. این مبلغ از ضرب تعداد حق تقدم در “قیمت اسمی سهم” محاسبه می‌شود. “قیمت اسمی سهم” مبلغ تعریف شده در اساسنامه شرکت برای هر برگه سهام آن است. برای تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران، قیمت اسمی سهم برابر 100 تومان است.
پس از تصویب افزایش سرمایه، امکان معامله حق تقدم در یک دوره 60 روزه میسر می‌شود. خرید و فروش آن کاملا مشابه نماد معاملاتی شرکت بوده و معاملات آن کاملا از سهام شرکت جداست. نماد حق تقدم مشابه نماد بورسی شرکت بوده اما حرف “ح” در انتهای آن وجود دارد. برای مثال نماد حق تقدم “خودرو” بصورت “خودروح” است. اگر سهامداران در این بازه اقدام به فروش آن کنند دیگر مجبور به واریز وجه به حساب شرکت نیستند. در ادامه توضیح کامل خواهیم داد.
تذکر: فقط در افزایش سرمایه “از محل آورده نقدی سهامداران” حق تقدم منتشر می‌شود. در 2 روش دیگر اصلا این بحث مطرح نیست! به شما توصیه می‌کنیم قبل از ادامه مطالعه این آموزش، مقاله زیر را حتما مطالعه بفرمایید.
نحوه اطلاع از حق تقدم سهام
شرکت موظف به درج اطلاعیه‌های تمامی مراحل افزایش سرمایه در سایت کدال است. آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده با نام “زمان تشکیل جلسه هیئت‌مدیره در خصوص افزایش سرمایه” درج می‌شود. ثبت این آگهی در کدال یعنی مجوز افزایش سرمایه توسط سازمان بورس صادر شده و تقریبا کار تمام است! با جستجو در سایت CODAL می‌توانید از وضعیت شرکت‌ها مطلع شوید.
نکته: همچنین در سایت TSETMC براحتی می‌توانید حق تقدم مدنظرتان را سرچ کنید و از معاملات آن مطلع شوید. همچنین با مراجعه به سایت Fipiran (زیرمجموعه سازمان بورس) می‌توانید لیست کامل حق تقدم‌ها قابل معامله در بورس را مشاهده کنید.
حق تقدم به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟
همانطور که در مقاله قبلی توضیح دادیم افزایش سرمایه شامل 6 مرحله است:
- پیشنهاد و تصویب از طرف هیئت مدیره شرکت
- بررسی توسط حسابرس و بازرس قانونی
- صدور مجوز توسط سازمان بورس
- آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده
- برگزاری مجمع و تصویب افزایش سرمایه
- بازگشایی نماد بورسی
هر شخصی که در روز برگزاری مجمع فوق‌العاده سهامدار شرکت باشد بصورت خودکار در افزایش سرمایه سهیم خواهد شد. ابتدا آگهی دعوت به مجمع فوق العاده در سایت کدال درج می‌شود. سپس چند روز قبل از برگزاری مجمع، پیامی توسط ناظر بازار مبنی بر توقف نماد بورسی شرکت درج می‌شود. این پیغام در ابتدای روز معاملاتی در سایت TSETMC درج و نماد معاملاتی در پایان همان روز متوقف می‌شود. بنابراین اگر تمایلی به دریافت حق تقدم ندارید باید قبل از برگزاری مجمع فوق‌العاده افزایش سرمایه، سهام خود را بفروشید!
مطابق شکل زیر، زمان تشکیل جلسه هیئت‌مدیره در خصوص افزایش سرمایه برای نماد “ارفع”، 11 مرداد 99 اعلام شده است. نماد ارفع نیز در پایان روز معاملاتی سه‌شنبه 7 مرداد 99 با پیام ناظر بازار، متوقف شده است. بنابراین تمامی سهامداران در پایان این روز معاملاتی مشمول دریافت حق تقدم شدند.
فرمول محاسبه تعداد و قیمت حق تقدم
بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده و تصویب افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران، سهام شرکت و حق تقدم آماده بازگشایی می‌شوند. فرمول محاسبه قیمت تئوریک آنها به صورت زیر است. دقت بفرمایید طبق فرمول تئوری، دارایی سهامداران قبل و بعد از افزایش سرمایه هیچ تغییری نخواهد کرد!
فرض کنید شرکتی افزایش سرمایه 50% از محل آورده نقدی سهامداران را تصویب می‌کند. همچنین شخصی سهامدار 10,000 برگه سهام این شرکت است. بعد از افزایش سرمایه، تعداد 5,000 برگه حق تقدم به این شخص تعلق می‌گیرد (10,000 × 0.5 = 5,000). این شخص موظف به پرداخت 100 تومان (مبلغ اسمی سهم) به ازای هر برگه حق تقدم به حساب شرکت است. یعنی باید مبلغ 500 هزار تومان به حساب شرکت واریز کند (5,000 × 100 = 500,000).
قیمت سهام شرکت قبل از برگزاری مجمع فوق العاده را 550 تومان درنظر می‌گیریم. بعد از تصویب افزایش سرمایه و بازگشایی در بورس، محاسبات قیمت تئوریک بصورت زیر است. در واقع طبق فرمول، قیمت هر برگه سهم 400 و قیمت هر برگه حق تقدم 300 تومان محاسبه می‌شود.
تذکر: این محاسبات مبنای قیمت تئوریک است! نماد بورسی در روز بازگشایی با دامنه نامحدود و با استفاده از مکانیزم حراج ناپیوسته بازگشایی می‌شود. بنابراین احتمال بازگشایی با قیمتی بیشتر یا کمتر از قیمت تئوریک وجود دارد. برای مثال نماد بورسی “پترول” پس از افزایش سرمایه، 102% بیشتر از قیمت تئوریک بازگشایی شده است. (البته این بازگشایی با روند صعودی پرقدرت بورس همراه بوده است!)
دامنه نوسان
امکان معامله حق تقدم عموما چند روز بعد از بازگشایی سهام شرکت است. قیمت تئوریک آن نیز در روز بازگشایی عموما 100 تومان کمتر از قیمت سهام شرکت تعیین می‌شود. همچنین امکان بازگشایی بیشتر یا کمتر از قیمت تئوری نیز وجود دارد.
دامنه نوسان حق تقدم بصورت 2 برابر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکت است. برای مثال دامنه نوسان بورس 5%، بنابراین دامنه نوسان حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در بورس 10 درصدی است. امکان نوسان 20 درصدی (از 10- تا 10+ درصد) یکی از ویژگی‌های جذاب حق تقدم برای نوسان‌گیرها در بورس است!
با حق تقدم سهام چکار کنیم؟
وقتی حق تقدم به شما تعلق می‌گیرد شما سه راهکار در پیش رو دارید:
واریز “مبلغ اسمی سهم” به حساب شرکت
“قیمت اسمی سهم” مبلغ هر برگه سهم شرکت است که در اساسنامه آن درج می‌شود. “قیمت اسمی سهم” برای تمام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران مبلغ 1000 ریال (100 تومان) است. در صورت تمایل به نگهداری حق تقدم و تبدیل آن به سهم، باید به ازای هر برگه مبلغ 100 تومان به حساب شرکت واریز کنید. برای مثال برای 100,000 برگه حق تقدم باید مبلغ 1,000,000 تومان (1 میلیون تومان) به حساب شرکت واریز کنید.
مهلت پرداخت حق تقدم در یک دوره 60 روزه است که نماد آن در بورس امکان معامله دارد. برای اطلاع از نحوه پرداخت حق تقدم به اطلاعیه‌های شرکت در سایت کدال مراجعه کنید. نحوه پرداخت مبلغ اسمی بصورت واریز وجه مذکور به حساب شرکت است. عموما شرکت طی اطلاعیه‌ای شماره حساب و مهلت پرداخت را منتشر می‌کند. در شکل زیر آگهی مهلت استفاده از حق تقدم سهام شرکت معدنی و صنعتی چادرملو (کچاد) را مشاهده می‌کنید.
فروش حق تقدم
اگر سهامداری قصد استفاده از حق تقدم را نداشته باشد می‌تواند پس از بازگشایی، آن را به اشخاص دیگر بفروشد. می‌توانید با جستجوی نماد حق‌تقدم در سایت TSETMC از روند معاملات آن آگاه شوید. نحوه فروش نیز کاملا مشابه سهام شرکت است.
بهترین زمان فروش حق تقدم بستگی به تحلیل تکنیکال چارت سهام شرکت دارد. چرا که قیمت آن کاملا متناسب با قیمت سهام شرکت (عموما 100 تومان کمتر از آن) تغییر می‌کند. بنابراین با تحلیل نمودار سهام، بهترین زمان فروش در 60 روز آینده (مبدا: روز بازگشایی حق‌تقدم) را بدست آورید. بهترین زمان فروش حق تقدم سهام همانجاست!
فروش حق تقدم استفاده نشده توسط شرکت
گاهی اوقات سهامدارانی اصلا از وضعیت افزایش سرمایه شرکت مطلع نمی‌شوند! فرض کنید سهامدارانی در این بازه 60 روزه، مبلغ اسمی سهم را به حساب شرکت واریز نکنند! همچنین حق تقدم‌های خود را نیز نفروشند! تکلیف چیست؟!
پس از پایان مهلت 60 روزه، حق‌تقدم این سهامداران به عنوان “حق تقدم استفاده نشده” شناخته خواهد شد. شرکت باید ظرف حداکثر 20 روز، اقدام به فروش حق تقدم های استفاده نشده به نیابت از سهامداران کند. سپس پس از کسر هزینه‌ها مبلغ حاصل از فروش به حساب سهامداران واریز شود.
برای مثال افزایش سرمایه کچاد از محل آورده نقدی سهامداران در اسفند 98 تصویب شد. مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام از تاریخ 1398/12/07 لغایت تاریخ 1399/02/06 تعیین شد. پس از این تاریخ طبق اعلام شرکت، 71 میلیون برگه حق‌تقدم استفاده نشده در تاریخ 1399/04/21 بصورت حراج به فروش رسید.
تذکر: اگر بازار در روند نزولی باشد این سهامداران باید منتظر ضررهای سنگین باشند! چرا که شرکت اقدام به تحلیل تکنیکال نمی‌کند که آیا فروش در این قیمت مناسب است یا خیر!
نکته: اگر اشخاص حقیقی اقدام به خرید نکنند حق تقدم استفاده نشده توسط حقوقی‌ها خریداری می‌شود. در واقع قطعا ظرف چند روز این فروش انجام خواهد شد.
مدت زمان و نحوه تبدیل حق تقدم به سهم
سهام شرکت پس از برگزاری مجمع فوق‌العاده افزایش سرمایه با اطلاعیه ناظر بازار بازگشایی خواهد شد. حق‌تقدم سهام نیز چند روز بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده بازگشایی و در یک بازه 60 روزه معامله می‌شود. سهامداران برای تبدیل حق تقدم به سهام، باید در این بازه 60 روزه اقدام به پرداخت مبلغ اسمی سهم کنند. در واقعباید به ازای هر برگه مبلغ 100 تومان به حساب شرکت واریز کنید.
عموما زمان لازم برای تبدیل حق تقدم به سهم بین 4 تا 6 ماه می باشد. در این مدت شما فقط می‌توانید نظاره‌گر برگه‌ها در پرتفوی بورسی خود باشید بدون اینکه بتوانید آنها را بفروشید! باید منتظر ثبت افزایش سرمایه شرکت بمانید تا حق‌تقدم به سهام تبدیل شود. پس از تایید و ثبت افزایش سرمایه، گواهی حق تقدم به صورت خودکار به سهام تبدیل می‌شود. بعد از آن، سهام مذکور در پرتفوی کارگزاری شما اضافه می‌شود.
نکات مهم
- گاهی اوقات سهامداران مطالباتی از شرکت دارند که نیازی به واریز مبلغ اسمی سهم نیست. در واقع شرکت از همان مطالبات سهامداران وجه موردنظر را برداشت می‌کند. برای مثال بعد از مجمع عمومی سالانه و تصویب سود نقدی سهام (DPS)، مبلغ اسمی از همان سود نقدی سهامدار کسر می‌شود.
- اگر در دوره حراج، اقدام به خرید “حق تقدم‌های استفاده نشده” کنید. در همان لحظه مبلغ اسمی سهام (100 تومان به ازای هر برگه) از حساب شما کسر می‌شود. این مبلغ بصورت جداگانه به حساب شرکت واریز خواهد شد.
- پس از خرید حق‌تقدم استفاده نشده، امکان فروش آن وجود ندارد (تا زمانی که به سهام تبدیل نشود).
- در صورت توقف نماد اصلی شرکت، حق تقدم سهام شرکت نیز متوقف خواهد شد و امکان معامله نخواهد داشت.
- عموما نحوه دریافت وجه “حق تقدم استفاده نشده” بصورت ارجاع سهامداران به بانک انجام می‌گیرد. سهامداران با مراجعه به بانک تعیین شده از طرف شرکت و ارائه کارت ملی می‌توانند این مبلغ را دریافت کنند. در شکل زیر اطلاعیه شرکتی پیرامون این موضوع را مشاهده می‌کنید.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.
- بورس چیست به زبان ساده — انواع بازار بورس1
- فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟2
- ثبت نام در بورس — ثبت نام سجام دریافت کد بورسی3
- کد بورسی چیست؟ + مراحل دریافت کد سهامداری4
- طریقه ثبت نام سجام با گوشی (10 گام) + احرازهویت غیرحضوری5
- کارگزاری بورس چیست؟ + وظایف کارگزاری بورس6
- ثبت نام در کارگزاری مفید: ثبت نام رایگان + سجام7
- سبدگردانی چیست؟ + مزایا و معایب سبدگردانی8
- صندوق سرمایه گذاری چیست؟ + انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری9
- عرضه اولیه سهام چیست؟ + نحوه خرید10
- نماد بورسی چیست؟ + لیست کامل نمادهای بورس11
- انواع وضعیت نمادهای بورسی + مفاهیم و شرایط12
- دلایل توقف نمادهای بورسی + نحوه و زمان بازگشایی13
- دامنه نوسان چیست؟ + دامنه نوسانات بورس و فرابورس14
- حجم مبنا چیست؟ + کاربرد حجم مبنا در بورس چیست؟15
- صف خرید و صف فروش در بورس چیست؟16
- شاخص بورس چیست؟ فرمول + انواع شاخص بورس17
- نسبت P/E در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟18
- مفهوم EPS چیست؟ + کاربرد انواع EPS19
- سود نقدی سهام (DPS) چیست؟ + نحوه دریافت و فرمول DPS20
- افزایش سرمایه چیست؟ + مراحل و انواع افزایش سرمایه21
- حق تقدم سهام چیست؟ + نحوه پرداخت22
- حد ضرر چیست؟ + آموزش نحوه محاسبه حد ضرر23
- خرید و فروش پله ای چیست؟ استراتژی بزرگان بورس24
- نحوه خرید و فروش سهام در کارگزاری مفید | آموزش مفید آنلاین25
- آموزش ایزی تریدر اربیس (نسخه موبایل + کامپیوتر)26
- TSETMC چیست؟ — آموزش کامل سایت TSETMC27
- کدال چیست؟ + کاربرد سایت کدال در بورس28
عالی بود
سلام
خوشحالم که برای شما مفید بوده/
عالی بود
ممنون تشکر