نسبت P/E در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

نسبت P/E یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های بورسی است. این نسبت بیانگر “قیمت سهام” به “درآمد هر سهم (سود)” است. برای درک بهتر P/E باید از سه دیدگاه مختلف آنرا بررسی کنیم: 1) نرخ بازگشت سرمایه، 2) انتظارات سهامداران از آینده شرکت، 3) سطح ریسک سهام شرکت. در این آموزش بورس به بررسی مفاهیم P/E، انواع آن، کاربرد و مقایسه آن با P/E گروه می‌پردازیم.

P/E چیست؟

نسبت P/E مخفف عبارت انگلیسی Price/Earnings per share به معنی قیمت به سود است. Price به معنی قیمت هر برگه سهام شرکت و Earnings per share به معنی سود هر برگه سهام است. بنابراین p/e به معنای نسبت قیمت هر برگه سهام به سود نقدی هر برگه سهم است. به بیان ساده نسبت قیمت به درآمد هر سهم را P/E گویند.

نسبت P/E در صفحه مربوط به هر نماد بورسی در سایت TSETMC بصورت خودکار محاسبه و نمایش داده می‌شود. البته به راحتی می‌توانید با تقسیم قیمت پایانی سهم بر EPS آن، نسبت P/E را محاسبه کنید. برای مثال با تقسیم قیمت پایانی فملی (33,520) بر EPS آن (1962) به همان عدد 27.21 می‌رسید.

دقت بفرمایید Earnings per share یا همان سود هر برگه سهم به EPS معروف است. به شما توصیه می‌کنم مقاله آموزشی زیر را حتما مطالعه بفرمایید.

EPS چیست؟

مفهوم و کاربرد نسبت P/E

می‌توان مفاهیم مختلفی را برای P/E درنظر گرفت. هر کدام از این تفاسیر بستگی به دیدگاه سرمایه‌گذاری و استراتژی معاملاتی شما می‌تواند کاربرد خاصی داشته باشد.

1. نرخ بازگشت سرمایه

با فرض عدم تغییر سود سالیانه، P/E = 10 یعنی بعد از 10 سال به اندازه اصل سرمایه خود سود خواهید کرد. بنابراین برای سپرده‌های بانکی با سود سالیانه 20% مقدار P/E برابر 5 است. در واقع بعد از 5 سال پول شما دو برابر می‌شود. بنابراین طبق این مفهوم “نسبت P/E کمتر، بهتر است!” اما این یک نتیجه‌گیری غلط است به دلایل زیر:

• نحوه بازدهی شرکت‌های بورسی علاوه بر پرداخت سود نقدی، از طریق “افزایش قیمت سهام” نیز هست. بنابراین نمی‌توان از این پارامتر صرف‌نظر کرد.
• فرض ثابت بودن سود شرکت‌ها در چندین سال متوالی تقریبا غیرممکن است.
• نگاه این مفهوم به عملکرد شرکت در گذشته معطوف است و هیچ ارزیابی از آینده شرکت ندارد.

2. انتظارات سهامداران از آینده شرکت

این تفسیر بر اساس پیش‌بینی عملکرد شرکت و منعکس‌کننده انتظار بازار از آینده شرکت است. بدین‌صورت که سرمایه‌گذاران به ازای هر 1 ریال سود شرکت حاضر به پرداخت چند ریال برای خرید سهام آن شرکت هستند! برای مثال P/E = 20 یعنی معامله‌گران حاضر به پرداخت 20 ریال به ازای هر 1 ریال سود شرکت هستند. طبق این مفهوم “نسبت P به E بزرگتر بیانگر خوشبین بودن سهامداران به شرکت است!” در واقع انتظار سرمایه‌گذاران از افزایش سوددهی شرکت در آینده، باعث افزایش قیمت سهام و بالطبع رشد P/E می‌شود. حال اگر این پیش‌بینی رشد سود محقق شود مقدار P/E تعدیل می‌شود.

بنابراین طبق این مفهوم P/E بزرگتر بیانگر باور به افزایش سوددهی شرکت در آینده است. همچنین مقدار P/E کوچکتر، بازتابی از بدبینی عمومی بازار به آینده شرکت است!

3. سطح ریسک سهام شرکت

مطابق مفهوم قبلی، انتظار بازار از سودآوری و آینده شرکت در نسبت P به E منعکس می‌شود. در واقع با توجه به خوش‌بینی بازار از رشد سوددهی شرکت، قیمت سهام به استقبال آن رفته و افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت منجر به افزایش مقدار P/E می‌شود. حال فرض کنید عملکرد شرکت برخلاف انتظار با کاهش سودآوری همراه باشد! بنابراین قیمت‌ها شروع به نزول می‌کند تا به ارزش ذاتی خود همگرا شود. بنابراین هر چه نسبت P/E بزرگتر باشد ریسک خرید سهام نیز بیشتر می‌شود.

P/E بالا بهتر است یا پایین؟

جواب قطعی برای این پرسش وجود ندارد. اما مدنظر داشته باشید که همیشه در ابتدای سیکل “خوش‌بینی بازار به سهام شرکت” اقدام به خرید کنید. در انتهای این سیکل نیز اقدام به فروش سهام کنید.

برای مثال شرکتی با P/E = 10 را درنظر بگیرید. با بررسی شرکت متوجه افزایش سودآوری شرکت در آینده شده و اقدام به خرید سهام می‌کنید. به مرور افراد بیشتری به آینده شرکت خوش‌بین شده و سهام آنرا می‌خرند. بنابراین اقبال عمومی بازار باعث افزایش قیمت سهام شرکت می‌شود. حال فرض کنید این افزایش قیمت باعث افزایش مقدار P/E به مقدار 30 شود! اینجا می‌تواند پایان سیکل خوش‌بینی بازار باشد! چرا که حتی اگر شرکت موفق به افزایش سوددهی شود برای ادامه‌دار بودن روند صعودی، معامله‌گران انتظار رشد بیشتر سود در آینده را دارند.

نسبت P/E گروه

مقایسه شرکت‌هایی با حوزه فعالیت غیرمشترک می‌تواند منجر به تحلیل‌های اشتباه شود. چرا که چشم‌انداز و نرخ رشد سودآوری شرکت‌ها در صنایع مختلف با یکدیگر متفاوت است. وقتی به صفحه نماد یک شرکت بورسی مراجعه می‌کنید علاوه بر P/E شرکت، نسبت P/E گروه را نیز مشاهده می‌کنید. عموما نسبت P به E شرکت در جهت P/E گروه حرکت می‌کند. در واقع با مقایسه این دو نسبت با یکدیگر می‌توان نتایج زیر را استنباط کرد:

1. کمتر بودن نسبت P به E شرکت از P/E گروه می‌تواند بیانگر پتانسیل رشد قیمت باشد.
2. بیشتر بودن نسبت P به E از نسبت P/E گروه می‌تواند سیگنالی از خوش‌بینی معامله‌گران باشد. در واقع آنها انتظار رشد سوددهی شرکت در آینده را دارند!

هر دو نتیجه یکسان است! بنابراین تحلیل ارزندگی سهام یک شرکت صرفا با مقایسه P/E آن با نسبت P/E گروه کار اشتباهی است. نه نسبت P به E بیشتر از P/E گروه نشان از حباب داشتن سهام است و نه P/E کمتر از نسبت P به E گروه بیانگر ارزنده بودن سهام.

نکته: این نسبت برای بورس و فرابورس بصورت جداگانه محاسبه می‌شود. برای دو شرکت با یک گروه مشترک که یکی در بورس و دیگری در فرابورس پذیرش شده است نسبت P/E گروه متفاوت است. برای مثال “شپنا” و “شاوان” هر دو جز گروه فرآورده‌های نفتی هستند اما نسبت p به ث گروه متفاوتی دارند.

نکات مهم

• نسبت P به E منفی مفهومی خاصی ندارد! و صرفا بیانگر ضررده بودن شرکت است.
• هرگز صرفا با تکیه بر پایین یا بالا بودن P/E یک شرکت اقدام به خرید یا فروش سهام آن نکنید! در واقع نسبت P/E صرفا یکی از روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌ها است.
• بعد از افزایش سرمایه تغییری چندانی در P/E رخ نمی‌دهد چرا که سود نقدی و قیمت سهام کاهش می یابد. اما افزایش سرمایه از محل آورده نقدی عموما با خوش‌بینی نسبت به آینده شرکت همراه است. بنابراین می‌تواند باعث رشد قیمت و بالطبع افزایش P/E شود.
• هنگام محاسبه نسبت P به E می‌توان از EPS سال مالی گذشته یا پیش‌بینی EPS سال مالی آینده استفاده کرد.
• برای محاسبه نسبت P به E موجود در سایت TSETMC از EPS بر مبنای سود و زیان 12 ماهه اخیر استفاده شده است.
• همیشه قیمت سهام طبق انتظار بازار حرکت نمی‌کند! چه بسا ممکن است یک شرکت با توجه به ارزنده بودن P/E پایینی داشته باشد و بالعکس!