نسبت P/E: مفاهیم، فرمول + نکات طلایی

نسبت P/E مخفف عبارت انگلیسی Price/Earnings per share است Price به معنی قیمت (قیمت هر برگه سهام شرکت) و Earnings per share یا به اختصار EPS نیز به معنی سود به ازای هر برگه سهام است بنابراین نسبت P/E در بورس یعنی نسبت قیمت هر برگه سهام شرکت به سود نقدی تخصیص داده شده به ازای هر برگه سهام و به بیان ساده نسبت قیمت به درآمد هر سهم را نسبت P/E گویند.

نسبت P/E یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های بورسی است. احتمالا تمامی تازه‌واردان بورسی پس از ثبت نام در بورس با اصطلاح‌های تخصصی بورس رو‌به‌رو می‌شوند نسبت P/E یکی از همین اصطلاح‌های رایج بورس است که وقتی تازه‌واردان بورسی با افرادی که تجربه حضور بیشتری در بورس دارند صحبت می‌کنند عباراتی از این قبیل که “P/E این سهام خیلی بالاست! سهام فلان شرکت P/E منفی داره و…” می‌شنوند در این مقاله آموزشی از سری “آموزش مقدماتی بورس” با پارس‌سهام همراه باشید تا تمام نکات و مفاهیم نسبت P/E در بورس را برای شما تشریح کنیم…

فرمول محاسبه P/E

برای محاسبه نسبت P/E نیاز به فعالیت خاصی نیست و نسبت P/E هر شرکت بورسی در صفحه مربوط به آن شرکت در سایت TSETMC محاسبه و نشان شده است. برای مثال شرکت ملی‌ صنايع‌ مس‌ ايران‌ (نماد بورسی: فملی) در تاریخ 15 شهریور 99، نسبت p/e آن 27.21 است دقت داشته باشید که نسبت p/e که در سایت TSETMC درج می‌شود با توجه به قیمت سهام شرکت پیوسته در حال آپدیت شدن است. همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید EPS یا همان سود نقدی شرکت نیز در سایت TSETMC درج شده است به راحتی می‌توانید از تقسیم قیمت پایانی سهام بر این عدد نسبت P/E را محاسبه کنید برای مثال اگر قیمت پایانی فملی (33,520) را بر EPS آن (1962) تقسیم کنید به همان عدد 27.21 میرسید.

اشتباه رایج پیرامون نسبت P/E در بورس

تذکر: بگذارید همین ابتدای کار یک تذکر جدی به شما بدهم! بعضی از دوستان صرفا با بررسی P/E اقدام به خرید و فروش سهام در بورس می‌کنند! برای مثال می‌گویند سهام شرکت X چون P/E کمی دارد پس ارزنده است و شروع به خرید می‌کنند! باید خدمت این دوستان عرض کنم که اگر تجزیه و تحلیل سهام در بورس به همین سادگی و صرفا با بررسی چند نسبت ساده مثل P/E بود پس باید همه افراد در بورس سود کنند! تجزیه و تحلیل و بررسی بنیادی شرکت‌های بورسی کار پیچیده و نیاز به تخصص و دانش کافی در این حوزه دارد مدنظر داشته باشید که نسبت P/E صرفا یکی از روش‌های ارزش‌گذاری سهام شرکت‌هاست و ابزارهای مهم‌تری نیز وجود دارد.

مفاهیم نسبت p/e در بورس

نسبت P/E مفاهیم گوناگونی دارد که حتی ممکن است برخی از این مفاهیم برای شما گیج‌کننده و در تضاد با یکدیگر باشد! بنابراین ادامه مطالب را با دقت بیشتر مطالعه بفرمایید تا مفاهیم P/E برای شما کاملا روشن شود.

1. نرخ بازگشت سرمایه

فرض کنید شخصی مبلغی را در بانک سپرده‌گذاری کرده و سود سالانه 20% می‌گیرد بنابراین P/E برای این سپرده بانکی 5 می‌شود! یعنی این شخص بعد از 5 سال سودی به اندازه سرمایه اولیه خود را کسب می‌کند این مفهوم برای شرکت‌های بورسی نیز می‌تواند استفاده شود بدین مضمون که وقتی P/E یک شرکت بورسی 10 است با فرض اینکه سود سالانه این شرکت هیچ تغییری نکند (نه افزایش یابد نه کاهش) سهامداران این شرکت بعد از 10 سال به واسطه دریافت سود نقدی شرکت، سودی به اندازه سرمایه‌گذاری اولیه خود کسب می‌کنند. (البته مدنظر داشته باشید که قطعا سوددهی شرکت‌های بورسی دائما در حال تغییر است و همچنین نحوه کسب بازدهی سهامداران از دو روش “سود نقدی” و “افزایش قیمت سهام شرکت” است بنابراین قطعا بعد از گذشت 10 سال قیمت سهام شرکت نیز با رشد همراه بوده است و سودی از این طریق نیز عاید سهامداران خواهد شد) بنابراین احتمالا الان شما پیش خودتان می‌گویید پس “نسبت P/E کوچکتر، بهتر است!؟” چرا که در زمان کمتری به سود بیشتر می‌رسیم! پاسخ خیر است! در واقع این مفهوم متعلق به افرادی ست که عملکرد شرکت در گذشته را معیار ارزیابی شرکت قرار می‌دهند!

2. انتظارات سهامداران از آینده شرکت

مفهوم بهتری از نسبت P/E در بورس بر اساس پیش‌بینی عملکرد شرکت در آینده ارائه می‌شود بدین‌صورت که سرمایه‌گذاران به ازای هر 1 ریال سود شرکت حاضر به پرداخت چند ریال برای خرید سهام آن شرکت هستند! برای مثال شرکتی با نسبت p/e=20 این مفهوم را تداعی می‌کند که سهامداران شرکت حاضرند به ازای هر 1 ریال سود این شرکت، 20 ریال پرداخت کنند! قطعا هر چقدر این عدد کمتر باشد بهتر است! اما سهامداری که حاضر است مبلغ بیشتری را به ازای هر 1 ریال سود شرکت پرداخت کند در واقع امید به چشم‌انداز آینده شرکت دارد در واقع این مفهوم منعکس‌کننده انتظار بازار از آینده شرکت است هر چه نسبت P/E بزرگ‌تر باشد یعنی سرمایه‌گذاران نسبت به شرکت خوشبین‌تر هستند چرا که حاضرند به ازای هر 1 ریال سود شرکت، مبلغ بیشتری را پرداخت کنند! در واقع سرمایه‌گذاران معتقدند که در آینده سوددهی شرکت افزایش می‌یابد و باعث تعدیل نسبت P/E می‌شود، فرض کنید قیمت سهام شرکتی 1000 تومان است و به ازای هر برگه سهام نیز 200 تومان سود نقدی ساخته است p/e فعلی این شرکت 5 است حال فرض کنید سرمایه‌گذاران با بررسی عملکرد شرکت، انتظار دارند سود شرکت در آینده به 500 تومان برسد بنابراین این خوشبینی بازار به شرکت باعث افزایش قیمت سهام شرکت می‌شود و بالطبع این افزایش قیمت سهام، رشد نسبت P/E فعلی شرکت را به دنبال خواهد داشت مثلا فرض کنید قیمت سهام شرکت به 5000 تومان برسد و انتظارات سهامداران از پیش‌بینی سود شرکت نیز محقق شود و شرکت سود 500 تومانی بسازد بنابراین P/E فعلی شرکت 10 خواهد شد تا قبل از اعلام سود شرکت p/e با همان سود قبلی محاسبه می‌شود که باعث ایجاد p/e های بالا می‌شود. (مثلا P/E = 3000/200 = 15)
بنابراین طبق این مفهوم هر چه p/e یک شرکت بزرگتر باشد در واقع نشان از خوشبینی سرمایه‌گذاران به آینده شرکت است که باور به توانایی شرکت در سوددهی بیشتر در آینده و افزایش قیمت سهام دارند و هر چه P/E یک شرکت کوچک‌تر باشد در واقع بازتابی از بدبینی عمومی بازار به آینده شرکت است! بنابراین احتمالا الان شما پیش خودتان می‌گویید پس “نسبت P/E بزرگتر، بهتر است!؟ پاسخ خیر است!” ادامه مطلب را مطالعه بفرمایید تا چرایی این موضوع نیز برایتان روشن شود…

3. سطح ریسک سهام شرکت

همان‌طور که در مفهوم قبلی اشاره شد انتظار بازار از سودآوری و آینده شرکت در P/E منعکس می‌شود فرض کنید سرمایه‌گذاران با خوش‌بینی به آینده یک شرکت اقدام به خرید سهام شرکت کنند (چرا که معامله‌گران معتقدند با توجه به سودی که شرکت در آینده خواهد ساخت ارزش سهام شرکت بیشتر از ارزش فعلی آن است) و با توجه به اقبال بازار از سهام آن شرکت، قیمت سهام آن شرکت افزایش و بالطبع نسبت P/E نیز افزایش یابد حال اگر عملکرد شرکت مطابق انتظارات سرمایه‌گذاران نباشد و سودآوری شرکت افزایش نیابد (قرار نیست همیشه انتظار بازار از آینده و سودآوری شرکت‌ها برآورده شود!) بنابراین قیمت سهام شرکت با افت مواجه خواهد شد چرا قیمت سهام شرکت صرفا با پیش‌بینی رشد سود شرکت افزایش یافته است و حال که این پیش‌بینی محقق نشده است قیمت سهام با کاهش به تعادل و ارزش ذاتی خود خواهد رسید. بنابراین هر چه نسبت P/E بزرگتر باشد در واقع ریسک خرید سهام نیز بیشتر می‌شود.

احتمالا الان پیش خودتان می‌گویید این چه سبک مقاله نوشتن است! آخرش نفهمیدیم P/E بالا خوب است یا P/E پایین! در ادامه نکاتی از مفهوم P/E را خدمت شما بیان می‌کنیم تا بیشتر به عمق مطلب پی ببرید! همراه پارس سهام باشید…

نسبت P/E بالا بهتر است یا پایین؟

پاسخ به این پرسش یک کلمه‌ای نیست! بگذارید بحث را با چند مثال جلو ببریم. فرض کنید P/E شرکت بورسی X پایین است (مثلا p/e = 6) و شما با بررسی این شرکت متوجه می‌شوید که این شرکت در آینده سود خوبی خواهد ساخت! و طبق این انتظار از آینده شرکت اقدام به خرید سهام آن می‌کنید و به مرور زمان معامله‌گران بیشتری به آینده این شرکت خوشبین می‌شوند و آنها نیز اقدام به خرید سهام این شرکت می‌کنند! بنابراین قیمت سهام این شرکت رشد کرده و شما سود خواهید کرد! در واقع شما جز اولین نفراتی هستید که متوجه سودآوری بیشتر شرکت در آینده می‌شوید! و در ابتدای سیکل “خوشبینی بازار به سهام شرکت” اقدام به خرید سهام آن شرکت کرده‌اید! و قطعا به مرور زمان و با افزایش قیمت سهام نسبت p/e نیز افزایش می‌یابد و شما از این روند صعودی (خط روند چیست؟) سود مناسبی کسب خواهید کرد.

خب! حال فرض کنید P/E همان شرکت بورسی X پس از گذشت زمان و با توجه به انتظارات مثبت معامله‌گران از آینده و سوددهی شرکت افزایش یافته است (مثلا p/e=25) حال آیا خرید سهام در این نقطه جایز است؟! در این نقطه اگر عملکرد شرکت طبق انتظارات معامله‌گران نباشد و شرکت طبق انتظار قبلی بازار نتواند سود مناسبی بسازد احتمالا با افت قیمت روبه رو می‌شود! فرض کنیم شرکت طبق پیش‌بینی قبلی سرمایه‌گذاران از آینده و سوددهی شرکت، سودآوری خود را افزایش داده و سود مناسبی ساخته است اما طبق بررسی شرکت، معامله‌گران انتظار ندارند این سوددهی در آینده افزایش یابد! بنابراین خوش‌بینی قبلی که نسبت به شرکت وجود داشته است کاهش می‌یابد! بنابراین باز هم احتمال کاهش قیمت سهام شرکت وجود دارد و اگر شما در انتهای سیکل “خوشبینی بازار به سهام شرکت” اقدام به خرید سهام آن شرکت کنید احتمالا ضرر خواهید کرد!

نسبت P/E تحلیلی چیست؟

نسبت P/E تحلیلی روش محاسبات خاص خود را دارد که جز مباحث تحلیل تکنیکال می‌شود p/e که تا اینجا صحبت از آن کردیم همانطور که گفته شد از تقسیم قیمت سهام به سود شرکت بدست می‌آید اما P/E تحلیلی بصورت مستقل و با درنظر گرفتن پارامترهایی مثل نرخ تورم، نرخ سود بانکی، نرخ رشد سودآوری شرکت، طرح‌های توسعه‌ای شرکت و … محاسبه می‌شود سپس با ضرب این نسبت در سود پیش‌بینی شده شرکت (نحوه محاسبه پیش‌بینی سود آینده شرکت نیز جز مسائل مهم تحلیل بنیادی است) ارزش شرکت بدست می‌آید حال اگر این عدد از قیمت فعلی سهام شرکت بیشتر باشد یعنی سهام این شرکت ارزنده است و احتمالا در آینده با رشد قیمت مواجه خواهد شد.

نسبت p/e گروه در بورس چیست؟

وقتی به صفحه نماد یک شرکت بورسی مراجعه می‌کنید علاوه بر P/E شرکت، نسبت P/E گروه را نیز مشاهده میکنید طبق گفته شرکت مدیریت فناوری بورس تهران P/E صنعت برای بورس و فرابورس بصورت جداگانه محاسبه می‌شود یعنی برای دو شرکت که در یک گروه مشترک قرار دارند اما یکی در بورس پذیرش شده است و دیگری در فرابورس، نسبت “p/e گروه” متفاوت است برای مثال “شپنا” و “شاوان” که هر دو جز گروه فرآورده‌های نفتی هستند p/e گروه برای آن‌ها متفاوت است.

مقایسه p/e شرکت‌هایی که در یک صنعت قرار ندارند کار اشتباهی است چرا که چشم‌انداز و نرخ رشد سودآوری شرکت‌ها در صنایع مختلف با یکدیگر متفاوت است. اما فرض کنید 2 شرکت در یک صنعت قرار دارند و p/e یکی از آنها پایین‌تر از p/e گروه و p/e دیگری بالاتر از p/e گروه است (با فرض اینکه هر دو در یک بازار هستند) چه تحلیلی می‌توان از این مقایسه کرد؟! یکی از اشتباهات رایج این است که وقتی p/e شرکتی بالاتر از p/e گروه است نتیجه بگیریم که قیمت سهام این شرکت حباب دارد و ارزنده نیست! در این حالت نیز اگر احتمالا بازار نسبت به رشد سودآوری شرکت خوشبین بوده است و با افزایش قیمت سهام شرکت این خوشبینی را اثر داده است حال وقتی شرکت مطابق انتظار بازار سودآوری خود را افزایش دهد با افزایش سود نقدی شرکت، p/e به تعادل می‌رسد. وقتی p/e شرکتی پایین‌تر از p/e گروه است نیز دلیلی بر ارزنده بودن سهام شرکت نیست! و با توجه به مطالبی که قبلا گفته شد باید تمام جوانب درنظر گرفته شود. بنابراین اینکه صرفا با مقایسه p/e یک شرکت با p/e گروه آن به ارزنده بودن آن امتیاز بدهیم کار اشتباهی است.

نکات مهم پیرامون نسبت P/E

1. شرکت‌هایی که ضررده هستند رسما نسبت P/E برای آنها هیچ معنایی ندارد! چرا که همانطور که گفته شد نسبت p/e از تقسیم قیمت به سود حاصل می‌شود! البته در صفحه TSETMC این مقدار برای شرکت‌های زیان‌ده با p/e منفی محاسبه شده است! مدنظر داشته باشید p/e منفی مفهومی ندارد!

2. هرگز صرفا با تکیه بر پایین یا بالا بودن P/E یک شرکت اقدام به خرید سهام آن نکنید! مدنظر داشته باشید که نسبت p/e صرفا یکی از روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌هاست.
3. تنها در صورتی باید اقدام به خرید سهام شرکتی با P/E بالا کنید که کاملا امیداوار به آینده و معتقد به افزایش سودآوری شرکت هستید چرا که شرکت با P/E بالا، یا باید قیمتش کاهش یابد یا سودآوری خود را افزایش دهد.
4. هر شرکتی که p/e پایینی دارد لزومی به ارزنده بودن و افزایش قیمت سهام آن نیست و چه بسا ممکن است شرکتی با p/e پایین چندین سال متوالی درجا بزند و هیچ رشدی را نه در قیمت و نه در سود نقدی خود تجربه نکند! همانطور که گفته شد یکی از تفاسیر P/E پایین، بدبینی بازار نسبت به آینده شرکت است.
5. وقتی شرکتی افزایش سرمایه می‌دهد (به منظور جذب نقدینگی جهت اجرای طرح‌های توسعه ای شرکت) بخاطر افزایش تعداد سهام، سود نقدی به ازای هر برگه سهام کاهش می‌یابد و از طرفی قیمت سهام نیز کاهش می‌یابد بنابراین بعد از افزایش سرمایه تغییری چندانی در p/e رخ نمی‌دهد اما اگر سرمایه‌گذاران به آینده شرکت پس از افزایش سرمایه امید داشته باشند احتمالا قیمت سهام شرکت افزایش می‌یابد که بالطبع افزایش p/e را نیز در کوتاه ‌مدت به دنبال خواهد داشت.
6. EPS یا همان سود نقدی سهام یکی از پارامترهای اصلی محاسبه P/E است و از آنجایی که ممکن است شرکت‌ها از روش‌های مختلف حسابداری اقدام به محاسبه EPS کنند بنابراین گاهی اوقات نسبت P/E آن چیزی نیست که معامله‌گران صرفا در سایت TSETMC می‌بینند!
7. هنگام محاسبه نسبت P/E که سود شرکت (EPS) باید در آن لحاظ شود می‌توان از EPS سال مالی گذشته یا پیش‌بینی EPS سال مالی آینده استفاده کرد.
8. برای محاسبه نسبت P/E که در سایت TSETMC برای سهام شرکت‌های مختلف درج می‌شود از EPS بر مبنای سود و زیان 12 ماهه اخیر استفاده شده است.
9. مدنظر داشته باشید که همیشه قیمت سهام طبق انتظار بازار حرکت نمی‌کند! و چه بسا ممکن است یک شرکت با توجه به ارزنده بودن، p/e پایینی داشته باشد و مورد توجه بازار قرار نگیرد و بالعکس!