EPS در بورس چیست؟ + فرمول محاسبه

مفهوم EPS نیز در خودِ لغت EPS مستتر شده است در واقع EPS مخفف عبارت انگلیسی Earnings Per Share به معنی سود هر برگه سهام است. در حالت کلی دو نوع EPS داریم:1. Forward EPS (EPS فوروارد یا همان EPS پیش‌بینی شده)، 2. Trailing EPS (EPS محقق شده). در حال حاضر آنچه در سایت TSETMC به عنوان EPS مشاهده میکنید EPS محقق شده است که بر اساس روش TTM محاسبه میشود. EPS یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین مفاهیم در بورس و جزء اولین پارامترهایی است که هنگام تجزیه و تحلیل شرکت‌های بورسی مورد توجه قرار می‌گیرد همچنین علاوه بر تاثیر مستقیم بر قیمت سهام، بصورت غیرمستقیم نیز در تحلیل‌ها کارایی دارد مشابه نسبت P/E. در این مقاله از سری “آموزش بورس” قصد داریم به بررسی مفهوم EPS در بورس، نحوه محاسبه ESP به همراه فرمول محاسبه EPS به روش TTM، کاربرد EPS و تاثیر EPS بر قیمت سهام، نحوه محاسبه EPS با استفاده از کدال و سایت Fipiran و … بپردازیم با پارس سهام همراه باشید.

فرمول نحوه محاسبه EPS

اگر صورت‌های مالی شرکت (میان دوره‌ای و پایان دوره) را بررسی کنید سطری به اسم “سود خالص” وجود دارد که در واقع بیانگر مبلغ سود خالص شرکت در انتهای دوره مالی موردنظر است حال اگر این عدد را به تعداد کل برگه‌های سهام شرکت تقسیم کنید سود خالص هر برگه سهام شرکت یا همان EPS بدست می‌آید برای مثال فرض کنید شرکتی در انتهای دوره مالی سالیانه خود مبلغ 5 میلیارد تومان درآمد خالص کسب کند و تعداد برگه‌های سهام شرکت نیز 100 میلیون باشد با تقسیم این 2 عدد (5,000,000,000/100,000,000) به مبلغ 50 تومان می‌رسیم بنابراین EPS شرکت برابر 50 تومان خواهد بود. البته مقدار سود یا زیان خالص هر برگه سهام نیز در صورت‌های مالی بصورت جداگانه درج می‌شود برای مثال شکل زیر صورت‌های مالی شرکت ایران تایر (نماد بورس: پتایر) برای انتهای سال مالی 1398 را نشان می‌دهد همان‌طور که مشاهده می‌کنید سود خالص شرکت 863,197,000,000 ریال است که اگر به تعداد کل سهام شرکت (286469000) تقسیم کنیم به مبلغ 3013 ریال خواهیم رسید که همان سود خالص به ازای هر برگه سهام شرکت است.

نحوه مشاهده سود و زیان شرکت در صورت‌های مالی کدال

انواع EPS در بورس

در مقاله قبلی (نسبت p/e در بورس) با اصطلاح EPS (ای پی اس) آشنا شدیم و گفتیم که در مخرج نسبت P/E مقدار EPS درج میشود حال که با مفهوم EPS در بورس آشنا شدید انواع EPS را خدمت تان شرح میدهیم. با توجه به نوع “سود خالص شرکت” که در فرمول ای پی اس لحاظ می‌شود می‌توان 2 نوع EPS را مدنظر قرار داد: 1. EPS پیش‌بینی شده، 2. EPS محقق شده. نحوه محاسبه EPS فوروارد و EPS محقق شده با یکدیگر متفاوت است و این نکته را مدنظر داشته باشید که آنچه در سایت TSETMC به عنوان EPS شرکت های بورسی مشاهده میکنید EPS محقق شده است که به روش TTM محاسبه میشود در ادامه توضیحات کامل داده شده است.

EPS فوروارد (Forward EPS)

EPS پیش‌بینی شده یا همان EPS فوروارد بر اساس سود پیش‌بینی شده شرکت محاسبه می‌شود در واقع شرکت در ابتدای سال مالی خود اقدام به پیش‌بینی سود در انتهای سال مالی می‌کند و با تقسیم این سودِ پیش‌بینی شده بر تعداد سهام شرکت مقدار EPS پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود. این نوع EPS تا سال 96 در سایت TSETMC مورد استفاده قرار می‌گرفت اما از بهمن 96 طبق مصوبه سازمان بورس، پیش‌بینی سود از صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی حذف شد و EPS مندرج در سایت TSETMC نیز بر مبنای سود و زیان 12 ماهه اخیر (TTM) محاسبه شده می‌شود.

EPS محقق شده (Trailing EPS)

“EPS محقق شده” بر اساس سود محقق شده شرکت در سال مالی اخیر محاسبه می‌شود. EPS مورد استفاده در سایت TSETMC بر اساس این نوع EPS است که با روش TTM محاسبه میشود.

محاسبه EPS به روش TTM

اگر به صفحه هر نماد بورسی در سایت TSETMC مراجعه کنید در قسمت EPS عبارت “EPS بر مبنای سود و زیان 12 ماهه اخیر (TTM) محاسبه شده است برای اطلاعات بیشتر به کدال مراجعه کنید” نوشته است قطعا این پرسش برای شما مطرح شده که TTM چیست و چه نقشی در محاسبه EPS دارد؟

همان‌طور که گفته شد تا قبل از سال 97 شرکت‌ها موظف بودند قبل از شروع سال مالی جدید خود، پیش‌بینی از عملکرد و سود سال مالی آینده خود ارائه کنند سپس در گزارش‌های میان‌دوره‌ای اقدام به ارائه عملکرد و سود شرکت می‌کردند و با توجه به این گزارش نسبت به اصلاح پیش‌بینی سود شرکت اقدام می‌کردند اگر این اصلاح پیش‌بینی سود با افزایش همراه می‌شد شرکت تعدیل مثبت داشت و اگر با کاهش همراه می‌شد شرکت تعدیل منفی داشت. هر گاه این تغییرات در پیش‌بینی سود شرکت بیشتر از 20% می‌شد نماد بورسی شرکت بسته و با دامنه نوسان نامحدود بازگشایی می‌شد قطعا تعدیل مثبت سنگین اتفاق خوشایندی بود که مورد توجه بازار قرار می‌گرفت و افزایش قیمت سهام شرکت را به همراه داشت (برای مثال فرض کنید شرکتی EPS پیش‌بینی شده در انتهای سال مالی خود را 50 تومان درنظر گرفته و حال در گزارش میان دوره 6 ماه اعلام می‌کرد که سودی به مبلغ 500 تومان ساخته است!).

یکی از ایرادات اساسی این روش این بود که گاها شرکت‌ها با نیت خاصی اقدام به انتشار گزارش می‌کردند (گاهی EPS پیش‌بینی شده را کمتر و گاهی بیشتر اعلام می‌کردند تا اهداف شخصی‌شان برآورده شود!) بنابراین طبق مصوبه سازمان بورس از بهمن سال 1396 انتشار پیش‌بینی عملکرد شرکت‌ها حذف شد و شرکت‌ها موظف شدند که تمامی تغییرات در ساختار عملکرد شرکت که باعث تغییر در سود و زیان شرکت می‌شود را تحت گزارش “شفاف‌سازی” در سایت کدال منتشر کنند تا تمامی سهامداران شرکت از جزئیات آن مطلع شوند.

تا قبل از بهمن 1396، EPS پیش‌بینی شده در سایت TSETMC درج می‌شد اما بعد از آن مبنای محاسبه EPS بر اساس سود و زیان 12 ماهه اخیر بود. تمامی شرکت‌های بورسی موظف هستند در دوره‌های 3 ماهه صورت‌های مالی خود را در سایت Codal منتشر کنند یعنی هر شرکت علاوه بر انتشار صورت‌های مالی سالیانه که به بررسی سود و زیان شرکت در انتهای سال مالی می‌پردازد باید سود و زیان خود را در پایان دوره‌های سه ماهه نیز منتشر کند.

عبارت TTM در بورس چیست؟

عبارت TTM مخفف عبارت انگلیسی Trailing Twelve Months به معنی 12 ماه اخیر است بنابراین محاسبه EPS به روش TTM در واقع همان ” EPS بر مبنای سود و زیان 12 ماهه اخیر” است احتمالا سوال برایتان پیش می‌آید که منظور از 12 ماه اخیر کدام 12 ماه است؟!

همان‌طور که گفتیم سود و زیان شرکت در دوره‌های 3 ماهه منتشر می‌شود بنابراین معیار 12 ماه اخیر، 4 دوره 3 ماهه اخیر است که گزارش آن منتشر شده است! بگذارید با مثال برایتان تشریح کنیم. شرکت سیمان ارومیه با نماد بورسی (ساروم) را درنظر بگیرید همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید EPS این شرکت 1768 ریال محاسبه شده است.

اگر در همان صفحه نماد ساروم در سایت TSETMC و در قسمت “اطلاعیه‌ها” نگاهی بیندازید مطابق شکل زیر مشاهده می‌کنید که آخرین گزارش 3 ماهه مربوط به “اطلاعات و صورت‌های مالی میاندوره‌ای دوره 3 ماهه منتهی به 1399/03/31” است. بنابراین برای محاسبه EPS باید سود و زیان مربوط به 3 ماهه اول سال 1399 و 9 ماه آخر سال 1398 (3 ماهه دوم و سوم و چهارم سال 98) ملاک قرار گیرد.

صورت‌های مالی میاندوره ای دوره 3 ماهه برای محاسبه EPS

ایراد محاسبه EPS به روش TTM

همان‌طور که گفته شد در روش TTM برای محاسبه EPS شرکت‌های بورسی، سود و زیان 12 ماهه اخیر معیار است حال فرض کنید شرکتی در دوره‌های مالی متوالی زیان‌ده بوده است و زیان سنگینی ساخته و حال تغییر در ساختار شرکت، بهبود عملکرد و سودآوری شرکت را به همراه داشته است مثلا شرکت X در 3 دوره مالی 3 ماهه قبلی خود مجموعا 300 تومان ضرر ساخته است! حال در دوره 3 ماهه اعلام می‌کند که سودی معادل 30 تومان ساخته است بنابراین EPS شرکت 270- تومان می‌شود و باز هم زیان‌ده نشان داده می‌شود در صورتی که احتمالا چشم‌انداز آینده شرکت مثبت است و شرکت در دوره‌های مالی بعدی به سوددهی مناسبی برسد! بنابراین محاسبه EPS به روش TTM قطعا معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد شرکت‌های زیان‌ده همراه با چشم انداز مثبت نیست!

برای مثال شرکت‌های صنعت خودروسازی سال‌هاست که با نوسان شدید در سودسازی همراه هستند! در یک دوره زیان سنگین اعلام می‌کنند و در دوره بعد سود! بنابراین این نوع محاسبه eps به روش TTM برای این نوع شرکت‌ها مناسب نیست و معیار خوبی برای بررسی عملکرد شرکت نخواهد بود.

خب احتمالا سوال برایتان پیش آمده است که چگونه از سود و زیان این دوره‌های مالی جهت محاسبه EPS مطلع شوید! در ادامه با پارس‌سهام همراه باشید…

نحوه اطلاع از سود و زیان شرکت های بورسی جهت محاسبه EPS

دو روش برای اطلاع از سود و زیان شرکت در دوره‌های مالی سالیانه یا میان‌دوره‌ای وجود دارد: 1. سامانه کدال، 2. سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران (زیر نظر TSETMC).

نحوه محاسبه EPS از کدال

ابتدا به سایت کدال مراجعه کنید و در قسمت جستجوی اطلاعیه‌ها، نماد بورسی موردنظرتان را وارد کنید (در اینجا “ساروم” را بررسی می‌کنیم) سپس از قسمت “گروه اطلاعیه” گزینه “اطلاعات و صورت مالی سالیانه” و از قسمت “نوع اطلاعیه” گزینه “اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای “را انتخاب کنید و روی گزینه “جستجو” کلیک کنید.

حال برای اطلاع از سود و زیان 3 ماهه اول سال 99 روی گزینه اول که مربوط به “اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای دوره ۳ ماهه منتهی به ۱۳۹۹/۰۳/۳۱ (حسابرسی نشده) ” است کلیک کنید صفحه‌ای مطابق شکل زیر برای شما نمایان می‌شود مطابق شکل زیر گزینه “صورت سود و زیان” را انتخاب کنید.

مشاهده سود و زیان در سایت کدال جهت محاسبه EPS

صفحه‌ای مطابق شکل زیر برای شما نمایان می‌شود در انتهای ستون دوم که مربوط به “دوره منتهی به ۱۳۹۹/۰۳/۳۱ حسابرسی نشده” است سطری با نام “سود (زیان) خالص هر سهم– ریال” وجود دارد که در آن مقدار سود یا ضرر شرکت در انتهای این دوره مالی نوشته شده است برای مثال نماد “ساروم” در انتهای دوره منتهی به 31/03/1399 سودی به مبلغ 732 ریال ساخته است.

حال سود و زیان شرکت در 3 ماهه آخر سال 98 را چگونه محاسبه کنیم!؟ دقت کنید که شرکت‌ها صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای تحت عنوان “3 ماهه”، “6 ماهه”، “9 ماهه” و نهایتا “12 ماهه (سالیانه – سال مالی)” منتشر می‌کنند حال برای محاسبه سود و زیان شرکت در 3 ماهۀ آخر سال مالی باید سود و زیان شرکت در انتهای دوره 12 ماهه و 9 ماهه را بدست آوریم سپس این دو عدد را از هم تفریق کنیم! به همین سادگی! برای محاسبه سود و زیان شرکت در 3 ماهۀ سوم نیز باید سود و زیان شرکت در دوره مالی 9 ماهه و 6 ماهه را بدست آوریم و سپس این دو عدد را از هم تفریق کنیم و برای محاسبه سود و زیان شرکت در 3 ماهۀ دوم نیز بایستی سود و زیان شرکت در دوره مالی 6 ماه و 3 ماه را بدست آورده و سپس این دو عدد را از هم تفریق کنیم.

همان‌طور که در شکل‌های قبل مشاهده کردید صورت‌های مالی 3 ماهه و 6 ماهه و 9 ماهه و سالیانه به راحتی در سامانه کدال قابل دسترسی هستند احتمالا شما هم با من موافق هستید که بررسی تمام این صورت‌های مالی کار طاقت فرسایی است! راه حل ساده‌تری هم وجود دارد! این مباحث را خدمت‌تان گفتیم که با سامانه کدال و نحوه اطلاع از صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی نیز آشنا شوید وگرنه صرفا برای اطلاع از سود و زیان شرکت‌های بورسی راه حل ساده‌تری هم وجود دارد: سایت fipiran.com

نحوه محاسبه EPS به ساده ترین روش: سایت fipiran.com

ابتدا وارد سایت fipiran.com شوید و در بالای صفحه “نماد بورسی” مدنظرتان را جستجو کنید (در ادامه مثال قبلی نماد ساروم را سرچ می‌کنیم.) صفحه‌ای مطابق شکل زیر برای شما نمایان می‌شود.

مشاهده سود و زیان شرکت های بورسی در سایت fipiran.com

در این صفحه مطابق شکل زیر روی گزینه “سود واقعی در یک نگاه” کلیک کنید با کلیک روی این گزینه صفحه‌ای مطابق شکل زیر برای شما نشان داده می‌شود. همان‌طور که مشاهده می‌کنید تاریخچه سود شرکت از سال 1381 در این صفحه درج شده است.

خب برگردیم به مثال خودمان! میخواستیم EPS شرکت سیمان ارومیه را طبق روش TTM محاسبه کنیم! طبق شکل بالا سود و زیان شرکت به شرح زیر است:

سود در انتهای دوره 3 ماهه اول سال 99: 732 ریال
سود در انتهای سال مالی 98: 1310 ریال
سود در انتهای دوره 9 ماهه سال 98: 1152 ریال
سود در انتهای دوره 6 ماهه سال 98: 726 ریال
سود در انتهای دوره 3 ماهه سال 98: 274 ریال

بنابراین سودی که شرکت در 9 ماهۀ آخر سال 98 ساخته است برابر است با: 1310 – 274 = 1036 ریال، حال با جمع این عدد و سود 3 ماهۀ ابتدایی سال 99 می‌توانیم EPS را محاسبه کنیم:

EPS = 1036 + 732 = 1768

که دقیقا همان عددی شد که در سایت TSETMC برای EPS نماد ساروم درج شده بود.

EPS بالا بهتر از EPS پایین است؟!

بگذارید سوال را اینگونه بپرسیم که اگر دو شرکت EPS مشابه‌ای داشته باشند آیا با این مقایسه می‌توانیم بگویم هر دو شرکت عملکرد یکسانی داشته‌اند؟!

پاسخ: فرض کنید شخصی با 100 میلیون تومان سرمایه‌گذاری در 1 سال، سودی معادل 20 میلیون تومان کسب کرده باشد و شخص دیگری با 500 میلیون تومان سرمایه‌گذاری در همان سال به همان سود 20 میلیونی دست یافته است! کار کدام یک از آنها ارزشمندتر است؟ قطعا شخصی که با سرمایه کمتری به سود 20 میلیونی رسیده است کار ارزنده‌تری انجام داده است، برای شرکت‌های بورسی نیز داستانی مشابه همین مثال است! ممکن است شرکت X به سودی برابر با سود شرکت Y دست یابد حال اگر سرمایه شرکت Y چندین برابر سرمایه شرکت X باشد با ثابت گرفتن سایر پارامترها می‌توان نتیجه گرفت عملکرد شرکت X در آن دوره مالی بهتر بوده و کارایی بیشتر داشته است در نتیجه برای مقایسه EPS شرکت های بورسی باید تمامی پارامترها (میزان سرمایه شرکت، نوع صنعت، نوع فعالیت و…) را مدنظر قرار داد و لزوما شرکتی که EPS بالاتری نسبت به شرکت دیگر دارد لزومی بر ارزنده تر بودن آن نیست!

EPS و افزایش سرمایه

شرکت‌ها عموما پس از افزایش سرمایه با کاهش EPS مواجه می‌شوند چرا که تعداد کل سهام شرکت افزایش یافته بنابراین سود اختصاص یافته به هر برگه سهام کاهش می‌یابد البته قطعا با افزایش سودآوری می‌توان این کاهش را جبران کرد و شرکت‌هایی که جهت توسعه فعالیت‌های تولیدی خود از افزایش سرمایه استفاده می‌کنند و برنامه مدونی جهت پیشرفت سودآوری در آینده دارند قطعا این کاهش EPS به سبب افزایش سرمایه، در آینده‌ای نه چندان دور جبران خواهد شد بنابراین این نکته را نیز حتما مورد اهمیت قرار بدهید که هر شرکتی که EPS پایینی دارد دلیلی بر ارزنده نبودن شرکت نیست و توجه به دورنمای شرکت می‌تواند در این موارد کارساز باشد.

تذکر نهایی: همان‌طور که اشاره شد صرفا با تکیه بر بالا یا پایین بودن EPS نمی‌توان به ارزش یک شرکت پی برد و EPS صرفا یکی از چندین پارامتر اولیه جهت تحلیل شرکت‌های بورسی است و مواردی مثل تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال نیز از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

تفاوت EPS با DPS

وقتی به صفحه یک شرکت بورسی در سایت TSETMC مراجعه می‌کنید کنار EPS عبارت DPS را نیز مشاهده می‌کنید همانطور که گفته شد EPS سود هر برگه سهام است که البته این سود در یک بازه 12 ماهه محاسبه می‌شود (نه لزوما 12 ماه مرتبط با سال مالی). مفهوم DPS به معنی “سود نقدی تخصیص داده شده به هر برگه سهام در پایان سال مالی شرکت” است یعنی وقتی شرکتی در مجمع عمومی عادی سالیانه نسبت به ارائه گزارش‌های مالی و سود و زیان خود اقدام می‌کند باید تعیین کند که چه مقدار از سودی که در این 1 سال مالی ساخته است را بین سهامداران تقسیم می‌کند. مقدار سودی که به هر برگه سهام جهت پرداخت به سهامداران تخصیص داده می‌شود DPS می‌گویند توضیحات کامل‌تر در مقاله بعدی “سود نقدی سهام DPS چیست؟” تشریح شده است. تجربیات خودتان از EPS را با ما و سایر دوستانتان در میان بگذارید.

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.

5.0

نظر خودتان را ارسال کنید لغو پاسخ

مقالات مرتبط