عرضه اولیه سهام چیست؟ + نحوه خرید

عرضه اولیه سهام (به انگلیسی: Initial Public Offering به اختصار IPO) به اولین روزِ عرضه‌ درصد مشخصی (عموما بین 5% تا 20%) از کل سهام یک شرکت در بورس گفته می‌شود. شرکت‌ها پس از طی مراحل مختلف و ارزیابی‌های گوناگون توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران و در صورت پذیرش، درصدی از سهام کل شرکت خود را در بورس عرضه می‌کنند. در پس از آن امکان خرید سهام شرکت برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی وجود دارد. در این آموزش بورس به واکاوی عرضه اولیه سهام، مزایا، نحوه خرید آن و بررسی روش Book Building می‌پردازیم.

مزایای IPO برای شرکت‌ها

1. تامین منابع مالی: پول حاصل از فروش این سهام باعث جذب سرمایه و تامین منابع مالی می‌شود.
2. افزایش بهره‌وری شرکت: استفاده از منابع مالی جدید در جهت سرعت بخشیدن به اجرای طرح‌های تولیدی شرکت، باعث افزایش بهره‌وری و سوددهی شرکت می‌شود.
3. افزایش اعتبار شرکت: شرکت‌ها برای پذیرش در بورس بایستی پارامترها و پروتکل‌های سختگیرانه سازمان بورس را پاس کنند. در واقع پذیرش آنها در بورس مستلزم صورت‌های مالی شفاف و در عین حال سودده است. بنابراین عرضه سهام یک شرکت در بورس باعث افزایش اعتبار آن شرکت می‌شود چرا که نشان از شفافیت بالای آن دارد.
4. سادگی در دریافت تسهیلات بانکی: شرکت‌ها با گذاشتن بخشی از سهام به عنوان وثیقه، می‌توانند به سادگی تسهیلات مورد نظر خود را دریافت کنید.

مراحل خرید عرضه اولیه سهام

اولین قدم دریافت کد بورسی و سپس ثبت‌نام در یک کارگزاری بورس است. حال با ورود به پنل معاملات آنلاین کارگزاری امکان خرید IPO مانند سایر سهام وجود دارد. جدیدا سازمان بورس از روش بوک بیلدینگ برای فروش عرضه اولیه سهام استفاده می‌کند که در ادامه توضیح خواهیم داد.

روش بوک بیلدینگ (Book Building) در خرید عرضه اولیه

در روش بوک بیلدینگ سازمان بورس، یک بازه قیمتی و حداکثر تعداد سهام قابل خریداری توسط هر شخص و یک بازه ساعتی را اعلام می‌کند. مثلا ناظر بازار اعلام می‌کند که عرضه اولیه سهام شرکت X با بازه قیمتی 950 تا 1000 تومان و حداکثر تعداد سهام قابل خریداری توسط هر شخص 100 برگه سهام در ساعت 10 تا 12:30 قابل ثبت سفارش دارد. تمامی فعالان بورسی می‌توانند در این ساعت اقدام به ثبت سفارش کنند. شکل زیر یک نمونه اطلاعیه عرضه اولیه سهام است.

برای ثبت سفارش خرید عرضه اولیه دقیقا همان کاری را باید انجام دهید که برای خرید سایر سهام انجام می‌دهید. با این تفاوت که تعداد برگه سهام و قیمت سهام را در ساعت مشخصی، با توجه به مطالب ذکر شده در اطلاعیه IPO وارد کنید.

بعد از ثبت تمامی سفارش‌ها در آن بازه ساعتی، با توجه به تعداد سهام قابل عرضه و تعداد افراد خریدار، به هر شخص تعداد محدودی سهام تعلق خواهد گرفت.

عموما تعداد سهامی که در این روش به خریداران تعلق می‌گیرد از سقف مجاز حداکثر تعداد سهام قابل خریداری توسط هر شخص حقیقی کمتر است. برای مثال در روز عرضه سهام شرکت صنایع لاستیک یزد (پیزد) ۳ میلیون و ۱۲۳ هزار کد بورسی شرکت کردند و به هر نفر فقط 13 برگه سهام تعلق گرفت!

نکته: عموما حداکثر قیمت پیشنهادی شرکت از ارزش ذاتی آن کمتر است تا همچنان جذابیت خرید عرضه اولیه وجود داشته باشد.

نحوه خرید خودکار IPO توسط کارگزاری مفید

با پذیرش “توافق نامه ارسال سفارش عرضه اولیه” در پنل معاملاتی مفید آنلاین یا ایزی تریدر، کارگزاری مفید تمامی IPO را بصورت خودکار برای شما ثبت سفارش می‌کند! البته به شرطی که پول کافی در حساب شما وجود داشته باشد. بدین منظور با ضرب دو عدد “حداکثر تعداد سهام قابل خریداری” و “حداکثر قیمت بازه قیمت” (با توجه به اطلاعیه) به مبلغی خواهید رسید که باید در حساب کارگزاری خود شارژ کنید. البته 0.5% کارمزد خرید را هم به این مبلغ اضافه کنید.

تذکر: طبق قوانین جدید سازمان بورس، امکان خرید خودکار عرضه اولیه سهام در تمامی کارگزاری‌ها غیرفعال شده است.

خرید IPO از چند کارگزاری بورس

کد بورسی مثل کدملی برای هر شخص یکتاست و معرف و شناسه فرد در بورس است. هر فرد بعد از دریافت کد بورسی، محدودیتی در ثبت‌نام در کارگزاری‌های مختلف ندارد. شاید بعضی از تازه‌واردان بورسی بخواهند زرنگی کنند و از چند کارگزاری اقدام به ثبت سفارش خرید کنند. مدنظر داشته باشید که خرید و فروش سهام طبق کد بورسی شماست که در تمام کارگزاری‌ها یکسان است! بنابراین امکان ثبت سفارش خرید عرضه اولیه سهام از چند کارگزاری وجود ندارد. در صورت انجام این فعالیت ممکن است هیچ کدام از سفارشات شما در کارگزاری‌ها ثبت نشود.

زمان مناسب فروش عرضه اولیه

رشد قیمت سهام شرکت پس از IPO به عوامل متعددی وابسته است:

1. رفتار سهامدار عمده نسبت به افزایش قیمت
2. جو کلی حاکم بر بازار بورس
3. اخبار پیرامون شرکت (اخبار و شایعات مثبت و منفی)

به شما توصیه می‌کنیم تا زمانی که صف خرید عرضه اولیه وجود دارد نسبت به فروش آن اقدام نکنید. در شکل زیر نمودار نماد بورسی “شستا” پس از عرضه در بورس را مشاهده می‌کنید.

امکان خرید IPO در روزهای بعد

اگر قصد خرید عرضه اولیه در روزهای بعد را دارید باید راس ساعت 8:30 در حداکثر قیمت مجاز روزانه ثبت سفارش بزنید تا در صف خرید جلوتر باشید.

تذکر: این روزها افراد سودجویی با عناوین “ربات سرخطی عرضه اولیه سهام” اقدام به اغفال تازه واردان بورسی می‌کنند. این ربات‌ها صرفا در لحظه، چندین سفارش را ثبت و ارسال می‌کنند. یکی از پارامترهای مهم در ارسال زودتر سفارش، سرعت اینترنت شما است. بنابراین با استفاده از سرورهای مجازی پر سرعت می‌توانید این شانس را افزایش دهید. اما هیچ تضمینی برای ثبت جایگاه ابتدایی در صف خرید وجود ندارد. بنابراین تبلیغات سفارش سرخطی IPO صرفا با نرم‌افزار و یا ربات خاص برای اغفال شماست!

دلیل جذابیت عرضه اولیه سهام

افراد حقوقی با استفاده از تحلیل بنیادی به بررسی ارزش ذاتی شرکت‌ها می‌پردازند. عموما شرکت در روز عرضه اولیه، قیمت سهام را پایین‌تر از ارزش ذاتی شرکت قیمت‌گذاری می‌کنند. برای مثال اگر هر برگه سهام شرکت 1000 تومان ارزش داشته باشد در روز عرضه اولیه با قیمت 700 تومن عرضه می‌شود! بنابراین قیمت سهام پتانسیل خوبی برای رشد دارد. در واقع سود تضمینی عرضه اولیه سهام باعث جذابیت آن شده است.

آیا IPO همیشه سودده است؟

عرضه اولیه سهام عموما سودده است. اما گاهی اوقات بخاطر قیمت‌گذاری سهام، اتفاق غیر منتظره، اخبار و شایعات منفی و… جذابیت ادامه روند مثبت در روزهای آتی کم می‌شود. بنابراین ممکن است تنها بعد از چند روز صف خرید، روند منفی آغاز شود. نمودار زیر مربوط به عرضه اولیه شسپا است.